Porównanie uczenia się zwierząt i ludzi

Dotąd zajmowaliśmy się zasadami rozwiązywania problemów – wspólnymi uczeniu się zwierząt i ludzi. Podobieństwa te mogły niepokoić tych czytelników, którzy woleliby, aby zwierzęca natura człowieka nie była tak bardzo eksponowana. Inni z kolei byliby może bardziej zainteresowani procesami planowego i celowego uczenia się niż mechanicznym i nierozumnym uczeniem się zwierząt.

A jednak każde przedstawienie procesów rozwiązywania problemów, które pominęłoby podobieństwa pomiędzy pewnymi typami myślenia i myśleniem zwierząt, byłoby niepełne. Z drugiej strony należy zgodzić się, że poprzestanie na omówieniu myślenia metodą prób i błędów, a pominięcie analizy inteligentnego i celowego rozumowania byłoby znacznie większym uchybieniem.

Porównanie zdolności do uczenia się ludzi i zwierząt, jak świadczą psychologiczne eksperymenty laboratoryjne, wykazuje wyraźną przewagę człowieka. Różnice te można podsumować następująco:

– Człowiek łatwiej podlega motywacji do określonych zadań. Reaguje na szerszy zakres motywów.

– Człowiek sprawuje większą kontrolę nad własnymi emocjami. Do rozwiązania problemów przystępuje w bardziej przemyślany i usystematyzowany sposób.

– Człowiek jest lepszym obserwatorem. Dostrzega wiele cech przedmiotów, ludzi i sytuacji, które znajdują się poza zasięgiem percepcyjnych możliwości zwierząt. Łatwiej dostrzega istotne związki i lepiej różnicuje części danej całości.

– Dzięki posługiwaniu się symbolami – językiem, liczbami, mapami poznawczymi, modelami – człowiek zdolny jest do werbalnej analizy alternatywnych rozwiązań zamiast konkretnej aktywności fizycznej. Znacznie łatwiej łączy symbole, niż wykonuje czynności, które za tymi symbolami stoją, a zatem człowiek może wypróbować więcej możliwości w analogicznym czasie.

Wszystkie cztery wymienione wyżej różnice decydują o tym, że ludzie uczą się znacznie szybciej niż zwierzęta. Ostatnie dwie są jednak szczególnie ważne, ponieważ dzięki nim otwiera się przed człowiekiem możliwość stosowania metody zwierzętom niedostępnej – rozumowania, czyli logicznego myślenia.