Uczenie się

W poprzednim rozdziale pokazaliśmy, jak percepcja jest uzależniona od sposobu, w jaki mózg interpretuje wrażenia zarejestrowane przez nasze zmysły. Dzięki temu będziemy mogli zrozumieć proces uczenia się, który polega na różnych sposobach modyfikacji naszych reakcji na oddziałujące na nas bodźce.

Na pierwszy rzut oka łączenie pojęcia uczenia się z zakłóceniem może wydawać się dziwne. Po chwili namysłu musimy jednak przyznać, że nawet najbardziej – pozornie – oderwana od życia czynność uczenia się służy bardzo praktycznym, choć często nie od razu widocznym celom. Posłużmy się tak skrajnym przykładem, jak uczenie się z artykułu w gazecie liczenia do dziesięciu w języku mongolskim. Ta pozornie bezużyteczna czynność może dodać nam pewności siebie, wiary we własną zdolność zrozumienia i zapamiętywania. Nie byłoby to potrzebne, gdyby nie fakt, że co jakiś czas powątpiewamy w swoje możliwości umysłowe, a wątpliwości te – jeśli zostają potwierdzone – stają się powodem do niepokoju.

Większość sytuacji, w których zachodzi proces uczenia się, wiąże się z zagrożeniem. Zagrożenie to ma niekiedy charakter fizyczny: Szukamy na przykład czegoś w nie znanej nam piwnicy i nieoczekiwanie przepala się żarówka, a my musimy odnaleźć po omacku drogę na schody. Czasami zagrożenie to jest natury emocjonalnej. Uraziliśmy panią domu i powinniśmy ją grzecznie przeprosić, w przeciwnym bowiem razie utracimy jej szacunek i związane z tym korzyści towarzyskie. W każdej sytuacji musimy przypomnieć sobie, wymyślić lub odkryć właściwy sposób postępowania. Jeśli nie uda nam się znaleźć rozwiązania, musimy się liczyć albo z utratą czegoś, albo z czymś naprawdę dla nas bolesnym.

W wielu sytuacjach problemowych niemożność znalezienia rozwiązania może prowadzić do czegoś więcej niż tylko do dyskomfortu. Czasem od tego, czy potrafimy wybrać właściwe rozwiązanie danego problemu, zależy nasze przeżycie. Jeśli nie nauczymy się, jak zdobywać wodę i pożywienie, by zaspokoić potrzeby ciała, umrzemy. Musimy dostrzec, że nasze przetrwanie zależy od tego, czy potrafimy nauczyć się dostosowywać do sytuacji napięcia wewnętrznego i zewnętrznego zagrożenia. Ujmując to językiem psychologii, możemy przetrwać, ponieważ potrafimy kojarzyć modyfikujące reakcje z zaburzającymi bodźcami.