Na tym schematycznym rysunku pokazano zasadniczą budowę mózgu rekina – jest to rurka z różnymi wygięciami, fałdami i wybrzuszeniami. Obok trzech głównych części (przodomózgowie, śródmózgowie, tyłomózgowie) występuje tu również „międzymózgowie” (wzgórze i podwzgórze), a w tyłomózgowiu rozwinął się móżdżek wyróżniający się od rdzenia przedłużonego. Przodomózgowie i śródmózgowie są strukturami parzystymi (zob. ryc. 2-8). mózgu, która otrzymała nazwę neocorte.v („nowa kora”) lub po prostu kora mózgowa: pod tą nazwą znamy ją u wyższych form zwierzęcych, a także i u człowieka.
Na ryc. 2-8 pokazano stopniowe zmiany względnej wielkości mózgu właściwego i śródmózgowia. Kora mózgowa staje się silnie pofałdowana, tworząc bruzdy i zwoje, tak że jej rzeczywista powierzchnia jest znacznie większa, niż gdyby była ona gładka.
Spośród wszystkich kręgowców człowiek ma mózg najbardziej złożony Zanim jednakże przystąpimy do rozpatrywania budowy mózgu ludzkiego, pożyteczną rzeczą będzie wspomnieć o pięciu metodach, które psychologowie wespół z neurofizjologami i neuroanatomami stosują przy badaniach mózgu
– 1. Badania nad ewolucją mózgu. Dzięki badaniom porównawczym można ustalić, które części mózgu człowieka są_ podobne do mózgów niż- przodomózgowie [mózgowie j tytomózgowie
U ryjówki pospolitej, niedużego i prymitywnego ssaka, kora mózgowa jest jeszcze mała i niepofałdowana: u konia stanowi całą pofałdowaną powierzchnię mózgu. Pokazano widok z boku i z góry. (Źródłoi Simpson i in., 1957). szych zwierząt. Te części składają się na „stary mózg”. W trakcie ewolucji nowe części mózgu nakładały się na starsze struktury. Stanowią one „nowy mózg” człowieka i decydują o tym, że człowiek pod względem wyposażenia nerwowego ma przewagę nad pozostałymi zwierzętami. Te analogie w strukturze między mózgiem człowieka a prostszymi mózgami skłaniają nas do wnioskowania o podobieństwie ich funkcji: wnioski te należy sprawdzić w dalszych badaniach Innym sposobem badania ewolucji mózgu jest badanie rozwoju embrionalnego, ponieważ we wczesnych stadiach swego rozwoju mózg zarodka ludzkiego wykazuje powiązanie z mózgiem organizmów niżej położonych na skali ewolucyjnej
– 2. Badanie skutków chorób, uszkodzeń i ekstyrpacji. Niektóre rodzaje guzów i chorób uszkadzają pewne obszary tkanki mózgowej Podobnie, rany postrzałowe i inne wypadki mogą spowodować uszkodzenie określonych części mózgu lub rdzenia kręgowego. Obserwując objawy wywołane przez takie uszkodzenia (porażenie, utrata czucia lub inne zaburzenia), często można wywnioskować, jaką rolę spełnia dana część mózgu. Z drugiej strony, gdy symptomy te pojawiają się na skutek utworzenia się guza, można wówczas go zlokalizować. Kiedy guz zostanie usunięty w drodze operacyjnej, objawy mogą zniknąć, potwierdzając w ten sposób istnienie związku między daną okolicą mózgu a określonymi symptomami
Zamiast oczekiwać na chorobę lub wypadki, można też przeprowadzać systematyczne eksperymenty ekstyrpacyjne, tzn. chirurgiczne usuwanie części mózgu, aby móc ustalić, jakiego rodzaju defekty spowoduje ich brak. Operacje tego rodzaju przeprowadza się przede wszystkim na zwierzętach, aczkolwiek chirurdzy usuwali pewne części mózgu u ludzi, gdy spodziewali się, że będzie to korzystne dla pacjentów,
– 3. Badania degeneracji nerwów. Jeśli jakaś okolica mózgu zostanie zniszczona, to nerwy łączące się z tą okolicą mogą ulec degeneracji Szlaki tych nerwów, które w normalnym mózgu gubią się w masie innych włókien, można określić za pomocą badań mikroskopowych. Niekiedy stosuje się barwniki, które oddziałują tylko na określone rodzaje tkanki nerwowej i w ten sposób można również prześledzić przebieg szlaków nerwowych
– 4. Badania metodą drażnienia.' Drażnienie części mózgu słabymi prądami elektrycznymi ma wpływ na zachowanie W badaniach tych brali udział pacjenci, którym podczas operacji chirurgicznych pod miejscowym znieczuleniem odsłonięto powierzchnię mózgu: opisywali oni swoje doznania w czasie drażnienia różnych punktów. W wyniku tych badań otrzymano dość dokładne „mapy” kory mózgowej.
Ostatnio uczeni, przeprowadzający badania nad zwierzętami, stosują elektrody inplantowane na stale, aby móc wielokrotnie drażnić określoną część mózgu (ryc 2-9) Badania takie okazały się bardzo pouczające, Podobnie użyteczne dla pewnych celów są pobudzenia za pomocą lokalnie aplikowanych środków farmakologicznych.
– 5. Badania prądów czynnościowych. W czasie trwania czynności neuronów wytwarzane są słabe prądy elektryczne. Umieszczając w odpowiednich miejscach elektrody połączone z przyrządami pomiarowymi, możemy wykryć, czy impulsy, mające swe źródło, na przykład zgu, a w innych nie, wówczas możemy przyjąć, że bodźce te oddziaływały na tę właśnie okolicę mózgu (ryc. 2-10).
Leave a reply