Nadmiar bodźców: stress

Gdy warunki spowodują, że organizm znajdzie się pod wpływem wielkiego obciążenia czy nacisku (stressu), mechanizmy homeostatyczne przestają funkcjonować tak płynnie, jak zwykle: jeśli stress trwa nadal, organizm może ulec uszkodzeniu nawet na skutek swych własnych wysiłków, by sprostać stressowi. Wiele rodzajów czynników i zdarzeń może być przyczyną tego, że organizm znajdzie się w warunkach stressu: infekcje, napięcie nerwowe, obrażenia cielesne, nadmierne gorąco lub zimno, zmęczenie fizyczne. Warunki współczesnego życia sprawiają, że niektórzy ludzie przez długie okresy ulegają działaniu stressu. Gdy staramy się zrozumieć, co się dzieje z takimi ludźmi, wówczas musimy rozważyć fizjologiczne mechanizmy przystosowania do stressu.

Dr Hans Selye, profesor medycyny na Uniwersytecie w Montrealu, przeprowadził szereg badań nad wpływem skrajnie silnego i długo trwającego stressu. Wysuwa on twierdzenie, że istnieje stereotypowa reakcja cielesna na ogólny, dotyczący całego organizmu stress: jest to zespól reakcji, który Selye nazwał „ogólnym zespołem przystosowania”. Dzieli się on na trzy fazy:

– 1. Reakcja alarmowa, w której nie pojawia się jeszcze przystosowanie. Obejmuje ona zazwyczaj fazę zmniejszonej aktywności (stan wstrząsu), po której następuje nadzwyczajna mobilizacja sił organizmu w celu przeciwstawienia się zagrożeniu (przeciwwstrząs).

– 2. Stadium odporności, w którym przystosowanie do zagrożenia jest wystarczające.

– 3 Stadium wyczerpania, w kturym osiągnięte przystosowanie zostaje ponownie zniweczone (Seiye, 1956)

Wyniki eksperymentów na szczurach potwierdziły istnienie tych stadiów, co pokazuje lewa część ryc 2-21: prawa jego część przedstawia uogólnione ujęcie przebiegu reagowania. Wysiłki organizmu, który stara się oprzeć stressowi, mogą, według Selye’ego, doprowadzić do „chorób z przystosowania”.

Zmiany ilości cukru we krwi u szczurów poddanych chronicznemu działaniu zimna. (Zmodyfikowano wg Selye’ego, 1950, s, 117), Schematycznie ujęty przebieg ogólnego zespołu przystosowania. (Miller, 1955, wg Selye’ego). psychologicznym szczególnie interesujące są zaburzenia psychosomatyczne, w których stress psychologiczny w postaci zmartwień lub lęku może wywołać stany napięcia, powodujące np. wrzody żołądka. Zjawisko takie byłoby zgodne z ideą „chorób z przystosowania” Selye’ego.