Jak widzieliśmy, regularny rozwój organizmu rozpoczyna się na długo przed urodzeniem. Przebieg rozwoju płodowego regulują własne tkanki nowego organizmu, aczkolwiek normalny rozwój wymaga ciągłej ochrony i pokarmu, których dostarcza ciało matki. Niemowlęta urodzone przedwcześnie mogą stanowić dowód na to, że synchronizacja rozwoju jest regulowana wewnętrznie: utrzymywane przy życiu w inkubatorze, który naśladuje środowisko wewnątrzmaciczne, rozwijają się prawie w takim samym tempie, jak dzieci pozostające w macicy przez normalny okres ciąży.
Regularność rozwoju przed urodzeniem dobrze obrazuje to, co określamy jako dojrzewanie, ponieważ proces wzrostu przebiega tu w sposób regularny i dający się przewidzieć, zgodnie z tym, o czym była mowa poprzednio (s. 101-102).
Dojrzewanie po urodzeniu jest regulowane bardzo podobnie. Wiele rodzajów zachowania pojawia się w ustalonej kolejności, na którą niewielki wpływ mają czynniki środowiskowe, z tym jednak, że środowisko jest wystarczająco sprzyjające, by podtrzymać niezbędny rozwój. Do takich kolejnych czynności zaliczymy stanie, chodzenie, używanie rąk i palców oraz mowę. Na przykład wszystkie niemowlęta, zanim zaczną chodzić, przechodzą przez etapy pełzania i raczkowania, tak że niewątpliwie zachowanie to oparte jest na jednolitym wzorcu rozwojowym.
Dojrzewanie struktury organizmu trwa nadal i u człowieka dorosłego. Czynniki wewnętrzne regulują pewne zmiany rozwojowe okresu dorastania zachodzące w określonej kolejności, podobnie zresztą jak w przypadku regulacji rozwoju płodowego. Zasady dojrzewania mają tu zastosowanie w takim stopniu, w jakim zachowanie młodzieży odpowiada zmianom rozwojowym ich ciała. Zmiany związane ze starzeniem się również zachodzą w określonym tempie. Tak więc dojrzewanie jest procesem trwającym całe życie, jednak najłatwiej zrozumieć jego istotę, obserwując niemowlęta i małe dzieci, u których zmiany zachowania zależne od rozwoju są szybkie i wyraźne.
Niemowlę, zanim postawi pierwsze kroki, przechodzi przez szereg etapów rozwoju ruchowego pokazanych na ryc. 3-4. Regularność kolejnych etapów nasuwa znowu myśl, że to procesy wzrostu decydują o takim właśnie przebiegu tego zjawiska. W przeciwnym razie należałoby wysnuć wniosek, że wszyscy rodzice przeprowadzają z dziećmi jednakowe ćwiczenia, co powodowałoby tę jednolitość w zachowaniu.
Sześciomiesięczne niemowlę odkrywa ruchy, które przygotowują je do dalszego rozwoju i doprowadzają później do zdobycia umiejętności chodzenia. Wiemy oczywiście, że tak nie jest. Nie wszystkie dzieci równie szybko przechodzą przez określone fazy zachowania, ogólnie biorąc, bardziej stała jest kolejność występowania poszczególnych etapów niż wiek, w którym dzieci wkraczają w każdy z nich. Ryc. 3-5 daje pojęcie o tym, jak dalece dzieci różnią się pod tym względem, zwraca uwagę na granice wieku, w którym 95% niemowląt z danej grupy osiągnęło określony poziom rozwoju ruchowego. W niektórych przypadkach granice te obejmują okres czterech lub pięciu miesięcy, co oznacza, że no niektóre niemowlęta zaczynają stać lub chodzić samodzielnie o cztery lub pięć miesięcy wcześniej niż inne.
Badania przeprowadzone przez dwóch psychologów, męża i żonę, pokazują wyraźnie, jak tempo rozwoju wpływa na zmiany w zachowaniu. Psychologowie ci „zaadoptowali” młodego szympansa. W tym czasie ich syn Donald miał dziewięć i pół miesiąca: adoptowana szympansicz-
Leave a reply