Gromadzenie pokarmu a deprawacja i frustracja

W innym eksperymencie postawiono zagadnienie, czy gromadzenie pokarmu zależy jedynie od deprywacji, czy też może zależeć również od frustracji (sytuacja, w której działanie skierowane na cel jest zahamowane lub udaremnione). Stworzono sytuację frustracyjną, umieszczając pokarm za drucianą przegrodą gdzie głodne szczury mogły go widzieć, lecz nie mogły dosięgnąć. Szczury te, badane wkrótce po doznaniach frustracyjnych, gromadziły prawie dwa razy tyle gałek, co inne szczury pozbawione jedzenia, które nie miały doznań frustra- cyjnych w postaci widocznego, a niedostępnego pokarmu (McCord, 1941), Tak więc gromadzenie pokarmu, chociaż przypuszczalnie zależne od większej liczby czynników, zdaje się występować zarówno pod wpływem deprywacji, jak i frustracji (Morgan, 1947).

Wysunięto przypuszczenia, że takie cechy ludzi dorosłych, jak chciwość i skłonność do gromadzenia majątku, mogą być rezultatem niemowlęcych frustracji. Pewnego poparcia dla tych przypuszczeń dostarczają obserwacje nad pierwotnymi ludami. Plemiona Arape- szów z Nowej Gwinei i Pitchentera ze środkowej Australii są hojne, wspaniałomyślne i optymistycznie nastawione do życia, nie gromadzą zapasów, mimo że żyją w krajach, gdzie jedzenia nigdy nie ma pod dostatkiem i gdzie zdarzają się klęski głodowe – słowem w krajach, gdzie gromadzenie zapasów byłoby jak najbardziej usprawiedliwione. W społeczeństwach tych niemowlęta są traktowane z czułością i pobłażaniem. W innych społeczeństwach, na przykład na wyspach Nor- manby, panuje tendencja do gromadzenia pożywienia, mimo że jest ono w obfitości. Mieszkańcy wysp Normanby traktują niemowlęta szorstko i surowo. Plemię Mundugumorów z tej samej grupy rasowej co Arapeszowie wychowuje swoje niemowlęta, nie okazując im zbyt wiele czułości: dorośli są tam zuchwali, agresywni, niecierpliwi i kłótliwi (Mead, 1940: Roheim, 1943).