Emocje a motywowane zachowanie

Aby zrozumieć zachowanie, musimy wiedzieć, co je pobudza i co mu nadaje kierunek: tymi aspektami aktywnego i ukierunkowanego na cel zachowania zajmuje się psychologia motywacji. Ponieważ z sukcesami i klęskami motywowanego zachowania łączą się ściśle: przyjemność i cierpienie, nadzieja i strach, zadowolenie i przykrość – między motywacją a emocją istnieje biisici związek.

Aczkolwiek organizmy czasami pozostają w bezruchu – np. we śnie, zwykłym lub zimowym – bardziej typowy dla nich jest stan aktywności. Zrozumieć, dlaczego organizm jest aktywny i dlaczego w jakimś określonym czasie robi to, co robi, można tylko wtedy, gdy poszukamy sprężyn jego działania. Przez motyw rozumiemy coś, co pobudza organizm do działania lub podtrzymuje to działanie i nadaje mu kierunek, skoro już raz zostało ono wzbudzone. Pies zakopuje kość, dziecko ćwiczy na fortepianie, oddział specjalny wysyła rakietę na księżyc. Gdy pytamy „dlaczego” te czynności mają miejsce, pytanie to dotyczy motywów.

Istnieją dwa główne aspekty motywowanego zachowania: aspekt pobudzenia (źródła energii) i aspekt kierunku działania. Przez pobudzenie rozumiemy przejście od snu do czuwania, od odprężenia do napięcia, od stanowiska, które można określić „jakoś to będzie”, do włożenia wszystkich swych sił w jakąś czynność. Pobudzenie motywacyjne stwarza stan gotowości do działania, co widać na przykładzie różnicy między koniem stojącym spokojnie w stajni, a koniem gotowym do biegu, gryzącym niecierpliwie wędzidło. Organizm mniej pobudzony wykona tę samą czynność z mniejszym wigorem niż organizm bardziej pobudzony. Wzbudzony motyw nie tylko stwarza stan gotowości do działania, lecz na ogół wyznacza także kierunek działania. Głodne zwierzę gotowe jest biec do pokarmu i jeść, spragnione – pić, dręczone bólem – uciec od bólowego bodźca.

Można spytać, czy każde zachowanie jest motywowane. Odpowiedź nie jest łatwa, ponieważ nawet takie odruchowe zachowanie jak bicie serca i trawienie służy ważnym celom w życiu organizmu i jest reakcją na różne rodzaje pobudzeń motywacyjnych. Zwykle nie uważa się, aby proste zachowanie odruchowe było motywowane, aczkolwiek nie wynika to z żadnej prostej reguły, natomiast wszelkie bardziej złożone formy zachowania, a zwłaszcza zachowanie wyuczone jest wyraźną reakcją na pobudzenie motywacyjne i motywacyjną regulację.