Zależność i afiliacja

Szereg dyspozycji motywacyjnych wyraźnie pociąga za sobą stosunki z innymi osobnikami należącymi do danego gatunku. Wszystkie zwierzęta przejawiają popęd płciowy, a wszystkie ssaki – popęd macierzyński: nie wszystkie jednak zwierzęta łączą się w grupy, a ich agresywne reakcje wobec siebie i wobec innych gatunków są różne. Tak więc, motywy afiliacyjne (szukanie towarzystwa innych ludzi) tworzą ważną grupę w ramach obszerniejszej grupy motywów społecznych. Afiliacyjne zachowanie przyjmuje różne formy – od skrajnej zależności niemowlęcia od matki, poprzez zwykłe koleżeństwo i przyjaźń, do wzajemnej lojalności i oddania szczęśliwej paty małżeńskiej.

Poniżej rozpatrzymy dwie prace reprezentujące próby ilościowego ujęcia motywów afiliacyjnych: jedna z nich to badania eksperymentalne nad małymi dziećmi, druga – nad studentami. Źródła zależnego zachowania u małych dzieci. Niektórzy teoretycy utrzymywali, że „nagradzająca” rola matki w karmieniu dziecka powoduje zależność niemowlęcia od niej i daje w ten sposób początek motywowi zależności. W celu sprawdzenia tego przypuszczenia przeprowadzono badania nad czterdziestoma dziećmi w wieku przedszkolnym. Najpierw starano się ustalić ich aktualną dyspozycję do przejawiania zależnego zachowania, gdy nadarzała im się do tego sposobność. Wychowawczynie oceniły dzieci pod względem zależności, a badacze obliczyli dla każdego dziecka wynik obrazujący jego zależność – na podstawie obserwacji reakcji tych dzieci wobec innych dzieci i wobec wychowawczyni w przedszkolu oraz w warunkach eksperymentalnych, kiedy dziecko bawiło się lalkami przedstawia iącymi jego rodzinę. Następnie wyprowadzono pojedynczy miernik zależności, charakteryzujący dane dziecko.

Te same dzieci otrzymały odrębne oceny dotyczące ich doświadczeń w niemowlęctwie oparte na wywiadach z matkami. Opracowano skale dla określenia dbałości i troskliwości matki o sprawy karmienia oraz frustracji (tj. bezradności niemowlęcia wobec nierozwią- zalnych problemów), Metody karmienia tych matek, które stosowały rytm karmienia narzucony przez dziecko, oceniono jako wysoce troskliwe, metody oparte na sztywnym rozkładzie karmienia – jako mało troskliwe. Nagłość i bezwzględność odstawienia od piersi decydowała o ocenie frustracji pokarmowej. W tabl. 5-2 podano korelacje pomiędzy doświadczeniami w niemowlęctwie a późniejszym zależnym zachowaniem.