Doświadczenie osobiste

Te same wątpliwości, które dotyczą pisarzy, odnoszą się także do tych osób, które sądzą, że ich doświadczenie życiowe daje im kompletny obraz natury ludzkiej. Doświadczenie życiowe może rzeczywiście dawać wystarczające pojęcie o cechach ludzkiej natury, z pewnością jednak nie jest ono kompletne.

Nasze własne doświadczenie życiowe często wykazuje, że właśnie ci ludzie, którzy utrzymują, iż rozumieją dobrze innych, naprawdę nie rozumieją ani innych, ani siebie. Najczęściej związek pomiędzy opiniami, które wygłaszają, a tym, jacy sami są, ma charakter paradoksalny – to, co przypisują innym, dotyczy zazwyczaj ich samych. Tego rodzaju tendencję, polegającą na przypisywaniu innym własnych cech, psychologowie nazywają projekcją.

Łatwo dostrzec, że traktowanie doświadczenia życiowego jako podstawowego źródła wiedzy o innych ludziach ma wiele wad. Po pierwsze, w nieuchronny sposób pojawia się granica doświadczenia, inteligencji i wglądu, jakimi dysponuje pojedyncza osoba. Ponadto wszyscy jesteśmy ofiarami innego typu ograniczenia, polegającego na niezdolności uświadomienia sobie własnych uprzedzeń, preferencji i skłonności do niedostrzegania pewnego typu sytuacji, co przeszkadza w poprawnej interpretacji rzeczywistości.

Człowiek stworzył wspaniałą metodę przezwyciężania ograniczeń intelektualnych poszczególnych jednostek. Mowa tu oczywiście o naukowej metodzie badawczej, czyli po prostu o nauce. W istocie nauka stanowi połączenie zrozumienia indywidualnych doświadczeń. Wiedza naukowa wyrasta zatem z akumulacji niezliczonych doświadczeń jednostkowych.

Doświadczenia te są zawsze gromadzone w określony sposób. Proces ów przypomina bardziej odejmowanie niż dodawanie, gdyż nauka „zachowuje” jedynie te elementy jednostkowego doświadczenia badacza, które są całkowicie zgodne z doświadczeniami innych badaczy. Zgodność tę najłatwiej jest oczywiście ustalić za pomocą odpowiednich pomiarów. Wobec tego pierwszym krokiem metody naukowej jest dokładny pomiar wszystkich czynników danej sytuacji.