Pamiętamy z rozdziału o wrażeniach zmysłowych, że bodźce to zmiany w otoczeniu. Nasze oczy, uszy i inne zmysły nieustannie niosą informacje o tego typu zmianach. Źródłem niektórych wrażeń są bodźce płynące z wnętrza naszego ciała. Stanowią one wyraz naszych fizycznych potrzeb, jak na przykład powietrza, wody, pokarmu, ciepła i snu oraz potrzeb emocjonalnych dotyczących bezpieczeństwa, aprobaty i towarzystwa. Inne wrażenia są wywoływane przez bodźce płynące ze świata zewnętrznego – z otoczenia przedmiotów i innych ludzi. Niosą one informacje o zmianach w warunkach fizycznych, przestrzennych, klimatycznych, jak i osobistych, społecznych, związanych z interesami i polityką.
Jak już wiemy, bodźce wywołują zmiany w zachowaniu, zwane reakcjami. O tym, czy nastąpi reakcja na dany bodziec, decydują takie czynniki, jak: gatunek, struktura, stan organiczny i uprzednie doświadczenia organizmu. Nie każda żywa istota reaguje na wszystkie bodźce. Bakterie nie reagują na muzykę. Królik ucieknie przed kością rzuconą psu. Człowiek pogrążony we śnie oraz osoba cierpiąca na mdłości zareagują inaczej na zapach smażonego mięsa niż człowiek głodny. Mężczyzna, który na wzmiankę o uroczystej paradzie wojskowej uśmiecha się z zachwytem, może mieć brata bliźniaka, u którego wspomnienie męczącego marszu wywoła grymas niechęci.
Owo skrzywienie i uśmiech stanowią przykłady mięśniowej reakcji na bodziec. Mogą również zachodzić reakcje gruczołowe, na przykład kiedy płaczemy ze smutku lub ślinimy się z głodu. Reakcje mięśniowe i gruczołowe, które możemy obserwować, zwane są reakcjami jawnymi. Reakcje danej osoby mają charakter ukryty, kiedy osoba ta reaguje na bodziec w taki sposób, że brak jest obserwowalnych komponentów zachowania. Słuchając muzyki, najczęściej milczymy i – jak się wydaje – nie robimy nic. Niemniej jednak reagujemy na nią, i to nie tylko intelektualnie, ale i emocjonalnie, czyli zarówno psychologicznie, jak i fizycznie. Być może lekko uniesiemy brwi, kiwniemy głową lub odetchniemy głębiej od czasu do czasu. Nawet kiedy sądzimy, że siedzimy zupełnie cicho, czytając książkę, odpowiednio czuła aparatura wykryłaby tak subtelne reakcje, jak niesłyszalne ruchy krtani. Są to przykłady reakcji ukrytych. Mimo że trudno je zaobserwować, są równie specyficzne jak reakcje jawne.
Nasz mózg reaguje na każdy bodziec, który zostanie zarejestrowany, niezależnie od jego siły. Jedynie martwy organizm ignoruje wszystkie bodźce, natomiast każde zachowanie organizmu żywego polega na reakcjach na różne bodźce. Jak powiedzieliśmy, wiele bodźców w naszym wewnętrznym i zewnętrznym środowisku zagraża w jakiś sposób naszej samoocenie, zadowoleniu lub poczuciu bezpieczeństwa. Proces, dzięki któremu zaczynamy reagować w sposób, który umożliwia przezwyciężenie zagrażających nam bodźców lub przeciwstawienie się im, nazywamy uczeniem się.
Leave a reply