W poprzednim podrozdziale zajmowaliśmy się odmianą uczenia się zwaną warunkowaniem klasycznym. Innym ważnym rodzajem warunkowania jest uczenie się zachowań sprawczych. Różni się ono od warunkowania klasycznego tym, że brak jest konkretnego bodźca, który wywoływałby jednoznaczną reakcję sprawczą. BUR- RHUS F. SKINNER, główny autor badań nad zachowaniem sprawczym, uważa, że zachowanie to jest raczej emitowane przez organizm, niż wywoływane przez bodziec.
Centralnym pojęciem warunkowania instrumentalnego jest wzmacnianie. Zachowanie, które jest wzmacniane, będzie z dużym prawdopodobieństwem powtórzone. Ilustracją tego zjawiska niech będzie następujący eksperyment. Głodny gołąb zostaje umieszczony w skrzynce, w której znajduje się oświetlony przycisk. Gołąb porusza się po skrzynce, dziobiąc przypadkowo w różne miejsca. W końcu dziobie także i w ów przycisk, a wówczas natychmiast, dzięki specjalnemu mechanizmowi, do środka wpada nieco ziarna. Gołąb zjada je, po czym kontynuuje swoją wędrówkę. Ponownie trafia dziobem w przycisk i zostaje w swej reakcji wzmocniony pojawieniem się ziarna. Ostatecznie zachowania przypadkowe zaczną zanikać, a ptak będzie uderzał dziobem w przycisk, aby otrzymać pożywienie. Powiemy wówczas, że gołąb nauczył się dziobać przycisk w celu zdobycia pokarmu.
Uczenie się zachowań sprawczych nie ogranicza się bynajmniej do świata zwierząt, a zasady uczenia się nowych zachowań przez wzmacnianie były stosowane przez Skinnera i innych także w odniesieniu do ludzi. Przykłady praktycznego stosowania tej metody są bardzo różnorodne, począwszy od techniki nauczania nowego materiału w szkołach, poprzez uczenie programowane (metoda, w której po każdym poprawnym kroku uczeń jest natychmiast o tym informowany), aż po techniki terapii behawioralnej służące uczeniu zaburzeń zachowania się u dzieci i dorosłych. Więcej na ten temat powiemy w rozdziale szesnastym.
Leave a reply