Weryfikacja

Po wyprowadzeniu jednego lub kilku wniosków z przyjętej hipotezy nasz myśliciel poddaje je następnie eksperymentalnej weryfikacji. Czynność ta może mieć charakter symboliczny lub bezpośredni, czyli fizyczny. W naukach przyrodniczych stosuje się testy bezpośrednie. Matematycy przeprowadzają często dowód nie wprost, wykazując fałszywość danej hipotezy. Oznacza to, że jeśli fi jest fałszywe w zdaniu „fi wtedy i tylko wtedy, gdy A”, wówczas A musi być również fałszywe. Ponieważ A stanowi hipotezę, nasz myśliciel musi ponowić cały proces rozumowania, co – jak wiemy z własnego doświadczenia – zdarza się dość często.

Na początku lat pięćdziesiątych J.P. GUILFORD zaproponował własny model intelektu. Model ten zakładał określoną liczbę operacji poznawczych obejmujących myślenie konwergencyjne i dywer- gencyjne. Osoba myśląca w sposób konwergencyjny wykazuje zdolność rozwiązywania problemów, dla których istnieje jedno właściwe rozwiązanie dające się wywnioskować z dostępnych informacji. Wiele testów inteligencji wykorzystuje tego typu zadania. Osoba myśląca dywergencyjnie woli atakować problemy, dla których istnieją równie dobre rozwiązania, przy czym wymagana jest pewna doza oryginalności spojrzenia, by do tych rozwiązań dojść. Często psychologowie łączą myślenie dywergencyjne z myśleniem twórczym.