„Wymaganą reakcją stanowiło różnicowanie między kołem a trójkątem: zwierzęta eksperymentalne widywały koła i trójkąty w swoich klatkach mieszkalnych, a zwierzęta kontrolne nie. (Źródło: Gibson i Walk, 1956). uwagę, że prawie każdy temat nadaje się do badań tego rodzaju: wielkość dostrzegalnej zmiany, oświetlenia w zależności od początkowego poziomu oświetlenia, tempo uczenia się w zależności od wieku uczącego się, strach przed wężami w zależności od uprzednich doświadczeń z nimi. Na ryc. 1-10 czas latencji reakcji (okres czasu między bodźcem a początkiem reakcji) zależy od siły wstrząsu elektrycznego, który dana reakcja przerywa. Zwróćmy uwagę, że metoda graficznego przedstawiania wyników jest bardzo dogodna: zmienną niezależną zaznaczamy wzdłuż linii podstawy (na osi poziomej), a zmienną zależną – na osi pionowej.
Czasami interesuje nas tylko wpływ jednego warunku, który może zachodzić lub nie zachodzić. (Taki warunek jest po prostu zmienną o dwóch tylko wartościach, z których jedna wyraża jego obecność, a druga nieobecność). W takim przypadku schemat eksperymentalny przewiduje zwykle grupę eksperymentalną, w której ten warunek występuje, oraz grupę kontrolną, w której go brak Ryc. 1-11 przedstawia wyniki eksperymentu zaplanowanego w ten sposób. Widać wyraźnie, że grupa eksperymentalna uzyskała wyższy procent poprawnych reakcji niż grupa kontrolna, przy czym różnice zaznaczały się silniej w miarę trwania eksperymentu. Co powoduje tę różnicę? Z punktu widzenia ogólnego schematu eksperymentu możemy wnioskować, że różnica ta od czegoś zależy: z punktu widzenia konkretnego eksperymentu interesuje nas oczywiście, co to może być. W tym przypadku było to uprzednie zaznajomienie się z bodźcami, które miały wywoływać reakcje. Badano zdolność szczurów laboratoryjnych rozróżniania koła od trójkąta, przy czym jedna z tych figur była „znakiem” na drzwiczkach prowadzących do pokarmu. Grupa eksperymentalna znała już koła i trójkąty, gdyż figury te umieszczono na ściankach klatek mieszkalnych, grupa kontrolna nie znała ich. Widocznie dzięki oswojeniu się z figurami, łatwiej było szczurom kierować się tymi znakami rozpoznawczymi w późniejszych fazach eksperymentu.
Czasem trzeba badać jednoczesny wpływ kilku zmiennych. Przypuśćmy, że badamy na przykład rozwój roślin i chcemy poznać wpływ wilgotności, temperatury i oświetlenia. Moglibyśmy utrzymać stałą wartość dwóch zmiennych i badać wpływ jednej z nich, ale gdy się zastanowimy, zobaczymy, jak ograniczony byłby taki schemat: jeśli nie dobierzemy sprzyjających poziomów innych zmiennych, rośliny nie utrzymają się przy życiu, a eksperymentu nie można będzie w ogóle przeprowadzić. W jakim jednak stopniu warunki te powinny być sprzyjające? Najlepiej byłoby zmieniać równocześnie w różnych kombinacjach – wilgotność, temperaturę i oświetlenie, ale wówczas jednej zmiennej przeciwstawiamy nie stałą wartość innych zmiennych, lecz przypadkowy zbiór ich wartości. Statystyczne problemy związane z takim schematem są wprawdzie bardziej skomplikowane aniżeli wówczas, gdy schemat przewiduje zmiany tylko jednej zmiennej niezależnej, lecz przy takim samym wkładzie pracy eksperymentatora można uzyskać o wiele więcej informacji: dlatego też schematy takie stają się coraz bardziej popularne w psychologii9.
Leave a reply