Metody wychowawcze i ich konsekwencje – kontynuacja

Bardzo przekonywających dowodów świadczących o wpływie metod wychowawczych w dzieciństwie na późniejsze zachowanie dostarczają długotrwałe badania nad chłopcami z uboższych dzielnic: wielu z nich popełniło później przestępstwa i zostało skazanych na pobyt w zakładach karnych (tabl. 3-4). Oprócz metod opartych na uczuciu lub na karach cielesnych uwzględniono tu jeszcze kwestię konsekwencji w postępowaniu i stopnia dbałości o dziecko. Wyraźnie najgorszą metodą jest forma sklasyfikowana jako „Niekonsekwentna C” (oparta na karach, brak dbałości o dziecko): 56% chłopców pochodzących z rodzin, w których stosowano takie metody wychowawcze, uznano winnymi popełnienia przestępstwa, a 30% odsiadywało karę w więzieniu.

Jest rzeczą oczywistą, że wychowanie domowe stanowi ważny czynnik w procesie uspołeczniania dziecka. Występuje tu tyle subtelnych problemów, że trudno dać ścisłą receptę, jak rodzice powinni postępować z dziećmi, lecz pewne najważniejsze wskazówki wynikają dość jasno z rezultatów badań. Niezależnie od tego, jaką się metodę stosuje, powinno się ją stosować stale i konsekwenetnie. Metody oparte na karach, z których się korzysta w sposób szorstki lub niekonsekwentny, okazują się wyraźnie nieskuteczne, natomiast techniki uczuciowe, oparte na serdeczności i miłości, w których jednak stosuje się także od czasu do czasu groźbę cofnięcia miłości jako środek narzucenia posłuszeństwa, przynoszą dobre rezultaty w kształtowaniu się nie tylko pożądanego zachowania, lecz także tego typu „sumienia”, w którym kontrola postępowania zostaje zinternalizowana.