Motywy nieświadome

Pogląd, że człowiek jest istotą rozumną, która układa swe plany, opierając się na przewidywaniu, jest przekonujący i do pewnego stopnia prawdziwy, lecz stanowi niekompletny opis natury człowieka. Człowiek jest także istotą irracjonalną, często kierują nim impulsy, których nie jest świadomy, lub wolałby się ich wyprzeć, robi więc nieraz rzeczy, których może żałować w momentach „bardziej trzeźwych”. Te wszystkie czynniki są jednakże częścią jego „natury” i w tym sensie częścią jego „jaźni”. Nie możemy dać pełnego opisu motywów osobistych bez uwzględnienia motywów nieświadomych.

Chociaż pisarze od dawna stwierdzali istnienie pewnych nieświadomych czynników kierujących postępowaniem człowieka, dopiero Freud zwrócił powszechną uwagę na potężną rolę nieświadomych motywów w ludzkim zachowaniu. Wskazał on na kilka form zachowania, za pośrednictwem których wyrażają się nieświadome motywy.

– 1. Człowiek, który śni, często wyraża w swoich snach pragnienia, których nie jest świadomy.

– 2. Nieświadome przyzwyczajenia i przejęzyczenia pozwalają „wyjść szydłu z worka” i ujawniają ukryte motywy.

– 3. Często można wykazać, że objawy choroby (zwłaszcza objawy różnych nerwic) służą nieświadomym potrzebom danej osoby.

Idąc za przykładem Freuda, większość psychologów przyjmuje obecnie istnienie nieświadomych motywów, aczkolwiek różnią się oni między sobą, jeśli idzie o związane z tym sposoby interpretacji.