Motywy nieświadome – kontynuacja

Autor książki w zamieszczonych wyżej uwagach robi pewne ustępstwo na rzecz filozofii idealistycznej. Na gruncie nauk przyrodniczych (do których wraz z autorem książki zaliczamy psychologię) nie ma żadnego racjonalnego powodu do przyjmowania wyjątków nie podlegających prawu przyczynowości. Trudność przewidywania nie podważa determinizmu, wskazuje jedynie na złożoność działających przyczyn, z których nie wszystkie są z góry znane (przyp, red.). byłoby powiedzieć, że wszystkie motywy mają zarówno świadome, jak i nieświadome komponenty. Młody człowiek może zakochać się w młodej kobiecie po części dlatego, że jest ona w istocie osobą pociągającą, za jaką ją uważa {aspekt świadomy), a po części dlatego, że jest w niej coś, z czego nie zdaje sobie sprawy, a co przypomina mu jego matkę (aspekt nieświadomy). Czasami ktoś jest świadomy jakichś swoich motywów, lecz nie jest świadomy tego, jak bardzo są one silne. Może wiedzieć, że pracuje ciężko i lubi odnosić sukcesy, lecz może nie zdawać sobie sprawy z tego, jak przesadna jest jego ambicja i jak trudno mu pogodzić się z porażką.

Zwrócenie uwagi na irracjonalne i nieświadome aspekty motywacji ludzkiej nie musi prowadzić do pesymistycznego poglądu na naturę człowieka. Przeciwnie, jedyną nadzieją na rozumowe kierowanie postępowaniem jest szczere odsłanianie nieświadomych sprężyn działania. Jest to triumf rozumu, że potrafiliśmy odkryć, jak bardzo irracjonalne jest nasze zachowanie. Jeśli mamy postępować rozumnie, musimy być gotowi do zdemaskowania tego, co w nas samych jest nierozumne.

Naszkicowaliśmy już niektóre fizjologiczne odpowiedniki popędów i rozpatrzyliśmy niektóre typowe dyspozycje motywacji, nie wnikając w to, w jakim stosunku pojęcia motywacyjne pozostają do innych pojęć psychologicznych, takich jak uczenie się lub spostrzeganie. Obecnie zajmiemy się pewnymi problemami teoretycznymi, które powstają przy systematycznym podejściu do zagadnień motywacji, oraz zapoznamy sję z niektórymi sposobami traktowania tych problemów przez różnych teoretyków tej dziedziny.