Zarówno eksperyment, jak i obserwacja są obiektywnymi metodami badawczymi. Nacisk zostaje tu położony na czynniki zewnętrzne, mowę lub inne rodzaje zachowania, które można dokładnie zarejestrować. Istnieje jednakże wiele czynników mających charakter wewnętrzny, których z tego właśnie powodu nie można badać za pomocą metod obiektywnych. Uczucia, myśli czy wyobrażenia mogą być poznane tylko w sposób subiektywny, poprzez nasze własne wewnętrzne doświadczenie. Można oczywiście próbować przyjąć bardzo obiektywne nastawienie wobec własnych doświadczeń wewnętrznych. Nigdy jednak nie ma pewności, że to, co przeżywamy, nie ulega zniekształceniu właśnie pod wpływem samoobserwacji.
Proces uważnego badania własnego umysłu nazywamy intro- spekcją. Niegdyś, na początkowym etapie rozwoju psychologii, była to podstawowa metoda badania natury ludzkiej. Z punktu widzenia współczesnej naukowej psychologii metoda ta ma następujące wady:
– możliwość (o której już wspomnieliśmy) zniekształcenia doznań wewnętrznych przez fakt samoobserwacji,
– wyniki introspekcji nie podlegają weryfikacji innej osoby,
– nie daje się stosować w odniesieniu do zwierząt, małych dzieci oraz dorosłych niezdolnych do artykułowania własnych przeżyć,
– wiele czynności umysłowych ma charakter częściowo lub całkowicie nieświadomy.
Jak zobaczymy w następnych rozdziałach, ostatni punkt ma znaczenie daleko donioślejsze i nie ogranicza się wyłącznie do krytyki metody introspekcji. W tym miejscu skoncentrujemy się na eksperymentach potwierdzających istnienie nieświadomości. Najbardziej znane spośród nich wiążą się z hipnozą.
Leave a reply