Prymitywny mózg kręgowca – kontynuacja

Dzięki tym i innym metodom nasza wiedza o mózgu i jego dzia-' laniu bardzo się rozszerzyła. Chociaż do pełnego zrozumienia budowy i funkcji mózgu jest jeszcze daleko, tajemnicze obszary „białych plam” stopniowo się zmniejszają.

Mózg ludzki składa się zasadniczo ze struktur, występujących już w prymitywnym mózgu kręgowców i zachowanych w prawie takiej samej formie anatomicznej, choć oczywiście szczegóły uległy zmianie, oraz z niezwykle rozwiniętej kory mózgowej, która uformowała się na starszej części mózgowia. Można sobie wyobrazić mózg ssaków jako złożony z trzech koncentrycznych warstw: pierwotnego jądra, starszego mózgu, który rozwinął się na tym jądrze oraz zewnętrznej warstwy nowego mózgu, który rozwinął się z kolei na drugiej warstwie (ryc. 2-11). Wszystkie trzy warstwy są oczywiście wzajemnie połączone w skomplikowany sposób, a nowa warstwa nie mogłaby się rozwinąć bez zmiany sposobu przekazywania impulsów między nią a wcześniejszymi, bardziej ośrodkowymi warstwami. Ten specyficzny sposób interpretacji funkcjonowania mózgu zawdzięczamy Pribramowi (1960).

Funkcje ośrodkowej warstwy mózgowia, obejmującej okolice tyło- mózgowia, śródmózgowia, wzgórza i podwzgórza, tj. głównie p n i a mózgu, do którego „przytwierdzone” są inne struktury mózgowe, wiążą się z takimi istotnymi dla utrzymania życia procesami, jak oddychanie i przemiana materii, regulacja czynności gruczołów dokrew- nych oraz utrzymanie homeostazy. Termin „homeostaza” oznacza ogólny poziom aktywności, charakterystyczny dla zdrowego organizmu, jak np. normalna temperatura ciała, stałe stężenie soli we krwi, określona szybkość bicia serca, normalne ciśnienie krwi. Pod wpływem silnych bodźców zwykła równowaga zostaje zaburzona i występują procesy, które mają skorygować ten’brak równowagi i przywrócić normalny poziom aktywności organizmu. Tak więc, jeśli jest nam zbyt gorąco – pocimy się, a jeśli zbyt zimno – drżymy: oba te procesy służą do przywrócenia bardziej normalnej . temperatury ciała. Jeśli przyjmiemy, że regulacja temperatury przez termostat stanowi wygodną analogię, to można powiedzieć, że ciało ma swoje homeostaty dla wykrywania zmian w różnych układach, które mogą wypaść ze stanu równowagi. Te homeostaty mieszczą się w podwzgórzu, blisko środkowej linii komór, w centrum mózgu. Homeostaty wyobrażamy sobie jako struktury wrażliwe na zmiany chemiczne lub na inne zmiany i działające na zasadzie sprzężenia zwrotnego z resztą ciała. Działanie homeostatów wiąże się ściśle z działaniem sąsiedniego tworu siatkowatego (formatio reticularis), zespołu neuronów z krótkimi połączeniami wiodącymi do innych neuronów leżących w pniü mózgu: twór siatkowaty tworzy strukturę wielkości mniej więcej małego palca i zadaniem jego jest utrzyma nie stanu pobudzenia organizmu, jak np. przy przejściu od snu do czuwania lub od stanu rozproszenia uwagi do jej skupienia, Możliwe, że spełnia on również inne funkcje regulujące (Magoun, 1958: Samuels, 1959). Widzimy zatem, że to anatomiczne centrum mózgu spełnia funkcje bardzo ważne dla utrzymania życia.

Większość wiadomości o homeostatach i o tworze siatkowatym pochodzi z ostatnich lat, a struktury te stanowią pasjonujące pole badań mózg właściwy (powierzchnię jego stanowi kora mózgowa) Wrażenia zmy słowe: ruchy dowolne: uczenie sió>y zapamiętywanie, myślenie ” emocje: świadomość: integracja osobowości wzgórze stacja na drodze do kory śródmózgowie centrum przewodzenia i przełączania: odruchy irentczny na światło, i td. twór siatkowaty niespecyficzny układ pobudzający móżdżek tonus mięśniowy: równowaga ciała: koordynacja ruchów dowolnych (np. kciuka i innych palców) rdzeń przedłużony poprzez nerwy czaszkowe reguluje tak ważne funkcje, jak oddychanie, przełykanie, trawienie, Otcie serca rdzeń kręgowy drogi przewodzące impulsy !notoryczne i sensoryczne: odruchy lokalne (np. odruch kolanowy)