Czytelnik zapyta oczywiście, czy przejście kursu psychologii pomoże mu w układaniu sobie stosunków z ludźmi i w rozwiązywaniu osobistych trudności? Czy lepiej będzie znał się na ludziach? Czy będzie umiał mądrzej układać swoje plany na przyszłość? Psychologowie nie tylko brali udział w pierwszych eksperymentach, w których dokonano tego odkrycia, lecz również przeprowadzili pewną ilość dalszych eksperymentów, aby ustalić, jak dalece podobne są reakcje na elektryczne drażnienie mózgu do skutków wywołanych zewnętrznym bólem lub nagrodą w formie pokarmu. Przeprowadzono na przykład badania nad „reakcją na konflikt”, poddając spragnionego szczura wstrząsowi elektrycznemu w chwili, gdy usiłował pić. Szczur zbliżał się do wody i od razu cofał się ze strachem, przybierając charakterystyczną postawę. Gdy wstrząs wywoływano za pomocą elektrody osadzonej w mózgu, szczur zachowywał się dokładnie tak samo, jak gdyby prąd poraził go w pysk (ryc. 1-1). Wydaje się zatem prawdopodobne, że wstrząs za pośrednictwem elektrody jest równoważny podrażnieniu bólowemu.
Wzrost i rozwój. Słuszne jest przysłowie, że czego się Jaś nie nauczył, tego Jan nie umie. Wiele rzeczy w zachowaniu dorosłych można zrozumieć tylko wtedy, gdy wiemy, jak przebiegał rozwój zachowania u dziecka. Są dwie główne zasady rozwoju człowieka. Według pierwszej z nich rozwój ciała i układu nerwowego zależy od pewnych struktur o charakterze biologicznym. Stąd pochodzi pojęcie dojrzewania organizmu według „ustalonych z góry” (odziedziczonych) założeń. Zgodnie z drugą zasadą dojrzały organizm jest również produktem procesu uczenia się, a u człowieka uczenie się jest po części wynikiem życia społecznego, wytworem jego kultury. Dlatego przy badaniu rozwoju człowieka interesujemy się procesami socjalizacji, czyli tym, w jaki sposób niemowlę przekształca się w osobę cywilizowaną.
Motywy i uczucia. Nowo narodzone dziecko pobudzają do działania jego potrzeby cielesne – potrzeba powietrza, pokarmu, wydalania, odpowiedniej temperatury, snu. Wszelkie takie potrzeby są fizjologicznym źródłem tego, co psychologowie nazywają motywacją. W miarę jak człowiek rośnie, motywy stają się coraz bardziej złożone, a psychologowie badają, jak nabywamy nowe motywy, jaka jest ich siła i w jakim stopniu ludzie różnią się pod względem swoich motywów Niektórzy ludzie łatwo dostosowują się do kultury swego społeczeństwa, podczas gdy inni się buntują: jedni rozwijają w sobie dobre nawyki pracowitości i silnie pragną dokonania czegoś w życiu, podczas gdy drudzy są bardziej leniwi: niektórzy są skłonni do rywalizacji i agresywni, gdy tymczasem ich koledzy trzymają się w cieniu. Uczucia w książce tej znajdują się odnośniki do prac. które udokumentowują lub naświetlają szerzej podane tu stwierdzenia. Szczegółowe informacje bibliograficzne o tych pracach zamieszczono na końcu książki (przyp aut.). i motywy wiążą się ściśle ze sobą, ponieważ podniecenie wywołane silnie motywowaną czynnością ma zawsze zabarwienie uczuciowe, jak w przypadku gniewu i-agresywnego zachowania, czy strachu i ucieczki od niebezpieczeństwa.
Spostrzeganie. Świat spostrzegamy dzięki swoim oczom i uszom oraz innym zmysłom: lecz co to jest spostrzeganie? Jak to się dzieje, że rozpoznajemy dany kolor jako czerwony, że słyszymy pewne dźwięki jako muzykę, a inne jako hałas lub „odczuwamy”, że pewien wyraz twarzy jest przyjazny, a inny wrogi? Psychologia od dawna już poświęcała wiele uwagi takim zagadnieniom. Oczywiście, spostrzeganie zależy nie tylko od naszego wyposażenia w organy zmysłowe, lecz również od struktur w naszym układzie nerwowym, które pozwalają nam stwierdzić. że „coś jest gorące” lub że „coś jest brzydkie”. Ze spostrzeganiem wiąże się szereg problemów, z którymi zetkniemy się w tej książce.
Uczenie się i myślenie. Ze względu na swoje wielkie znaczenie, uczenie się jest przedmiotem szczególnego zainteresowania ze strony psychologów, zarówno z punktu widzenia teoretycznego, jak i praktycznego. Teoretyczne problemy uczenia się zawierają odpowiedź na szereg ciekawych pytań, a mianowicie: jaki jest wpływ nagrody i kary? Jakie procesy zachodzą wówczas, gdy zapamiętujemy i zapominamy lub gdy przyswajamy sobie jakieś umiejętności? Jak nauczenie się czegoś jednego wpływa na uczenie się innych rzeczy? Odpowiedzi na te pytania mają doniosłe praktyczne konsekwencje, gdyż społeczeństwo wkłada wiele wysiłku w nauczanie młodzieży przez rodziców i nauczycieli, w szkolenie początkujących robotników oraz pracowników instytucji przemysłowych, handlowych itp.
Leave a reply