Receptory i efektory a połączenia nerwowe

Receptory i efektory powiązane są za pomocą połączeń nerwowych, czyli tego, co nazywamy „układem nerwowym”. Połączenia te można podzielić na trzy kategorie:

– 1. Nerwy dośrodkowe, czyli afferentne. Receptory, rozmieszczone w całym ciele, łączą się z włóknami nerwowymi, po których im- pulsy biegną do ośrodkowego układu nerwowego. Nerw jest wiązką pojedynczych włókien nerwowych.

– 2. Ośrodki nerwowe. Wzajemne połączenia komórek nerwowych za pośrednictwem synaps występują głównie w mózgu i rdzeniu kręgowym, aczkolwiek istnieją również połączenia między neuronami (synapsy) poza mózgiem i rdzeniem kręgowym, w zbiorowiskach komórek nerwowych zwanych zwojami (ganglia). Wszystkie te obszary skomplikowanych połączeń możemy razem określić jako ośrodki nerwowe.

– 3. Nerwy odśrodkowe, czyli efferentne. Z ośrodków nerwowych prowadzą do efektorów włókna nerwowe, biegnące również w wiązkach zwanych nerwami. (Łatwo będzie przypomnieć sobie, które nerwy nazywamy afferentnymi, a które efferentnymi, jeśli zapamiętamy, że neęwy efferentne łączą się z efektorami).

Ten prosty podział na nerwy afferentne i efferentne oparty zarów- no na anatomii nerwów, jak i na fizjologii czynności odruchowych, jest jeszcze jednym z nadmiernych uproszczeń, które ostatnio zostały skorygowane. Uproszczenie to nie dotyczy kierunku ruchu impulsów, lecz ich celu. Przyjmowano, że nerwy afferentne są nerwami sensorycznymi, a nerwy efferentne – motorycznymi, tj. że zadaniem nerwów afferent- nych jest sygnalizowanie o zmianach w narządach zmysłowych, a nerwów efferentnych – wywoływanie ruchów i obsługiwanie funkcji wy- dzieiniczych (ryc. 2-16). Obecnie jednakże wiemy, że włókna efferentne za pośrednictwem tak zwanego mechanizmu „zamykającego” (gating mechanism – Bruner, 1957) regulują również dopływ impulsów ze zmysłów, pozwalając tym samym na przekazywanie mniejszej lub większej ilości impulsów afferentnych. Jedna trzecia włókien w efferentnych brzusznych korzonkach nerwowych wiodących do mięśni służy celom regulacji afferentnych impulsów z receptorów mięśniowych (Livingston, 1958). Stwierdzono również podobną efferentną modyfikację afferentnych procesów w przypadku wzrokowych i słuchowych mechanizmów w mózgu.