Trening czystości

Zaprawianie dziecka do czystości, podobnie jak do właściwego sposobu jedzenia, ma przede wszystkim cel -higieniczny. „Ucząc niemowlę, by nie moczyło i nie brudziło swych pieluszek, matka chroni je przed podrażnieniem skóry wywoływanym przez wydalane substancje oraz przed niebezpieczeństwem infekcji. W dodatku trening ten prowadzi do postępowania, które w naszej kulturze uważa się za właściwe i godne uznania. Matka jest dumna, gdy jej dziecko potrafi już nie moczyć, się i nie brudzić, i gdy ogranicza wydalanie do miejsc przeznaczonych na ten cel.

Być może, że dziecko, uwalniając się od napięcia w pęcherzu czy w kiszkach, doznaje prymitywnego zadowolenia emocjonalnego, odpowiadającego zadowoleniu, które czerpie z uwalniania się od uczucia głodu podczas jedzenia. Niemowlę może doznawać przykrości i konfliktu, jeśli poddaje się je nadmiernemu naciskowi, by zastosowało się do wymagań dorosłych. Panowanie nad wydalaniem przychodzi powoli, a eksperymenty wykazują (patrz s. 114), że trening przynosi niewielkie sukcesy, jeśli rozpocząć go zbyt wcześnie. Zamiast nauczyć się kontrolowania swych czynności wydalniczych, dziecko ma przypuszczalnie niejasną świadomość niespełnienia oczekiwań matki: również matka ma poczucie niepowodzenia i rozczarowania, które może udzielić się dziecku. Na ogół dziecko nie jest gotowe do kontroli nad wydalaniem, dopóki nie potrafi wyrazić swych pragnień za pomocą słowa lub gestów.