Generalizacja i różnicowanie reakcji warunkowych są powszechnymi zjawiskami w życiu codziennym. Dziecko uczy się nazywać puszyste futerka słowem „misio”, a następnie generalizuje tę reakcję na wszystkie zwierzęta posiadające futro. Jednakże słysząc słowo „misio” w odniesieniu tylko do niedźwiedzia, dziecko zaczyna różnicować. Dorośli często generalizują na podstawie pojedynczego doświadczenia, przyjemnego bądź nie. Prawda dotycząca jednego z członków grupy będzie uznana, zwykle błędnie, za prawdę o całej tej grupie. Dalsze doświadczenia z innymi osobami należącymi do grupy skłonią jednostkę do różnicowania. Nauka różnicowania, a nie generalizowania, to oczywiście jeden z celów edukacji.
Ludzie, podobnie jak zwierzęta, także mogą uczyć się poprzez przewarunkowanie, to znaczy nauczyć się reagować wprost przeciwnie do niepożądanej reakcji. Za przykład weźmy dziecko, którego reakcją warunkową jest lęk przed zwierzętami zgeneralizowany do tego stopnia, że obawia się ono nawet futrzanego płaszcza. Przez pewien czas, parę razy dziennie, krótko po ofiarowaniu dziecku czekolady przynoszono do jego pokoju kotka, utrzymując go jednak w pewnej odległości. Za każdym razem przysuwano kota coraz bliżej do dziecka zajętego słodyczami, tak że w końcu zaczęło ono bawić się z nim. Dziecko zostało przewarunkowane: bodziec wywołujący lęk był kojarzony z bodźcem przyjemnym dostatecznie często, aby wygasła reakcja lękowa. Ostatecznie generalizacja przewarunkowania spowoduje, że dziecko przestanie się bać zwierząt i ich futra.
Doszliśmy do jednego z praw uczenia się – dotyczącego organizacji – którego nie możemy zaobserwować na polu badań nad zwierzętami. Przyjrzyjmy się słynnemu eksperymentowi dotyczącemu czysto ludzkiego sposobu uczenia się, na przykładzie którego będziemy mogli odkryć ogólne prawa przedstawione powyżej, lecz zmodyfikowane i rozwinięte dzięki nadrzędnym zdolnościom człowieka i jego unikatowej możliwości posługiwania się językiem.
Leave a reply