Gdy jednostka wie, czego chce, zdaje sobie sprawę z wysiłku, który będzie potrzebny do przezwyciężenia przeszkód, i wie, jakiej satysfakcji dostarczy stan końcowy: wówczas może wyrazić swoją postawę w ten sposób: „jeśli napotkam przeszkody, jestem gotów stawić im czoło” Takie zachowanie jest wyraźnie celowe, gdyż zamiar jest realizowany zgodnie z wytyczonym celem. Człowiek, który wstępuje na wyższą uczelnię, by kształcić się na inżyniera, wie na ogół, czym jest zawód inżyniera i jakie przedmioty musi opanować, aby osiągnąć swój cel. Może on uważać matematykę za przeszkodę, którą trzeba pokonać, lecz podejmuje to ryzyko.
Przez wiele lat psychologowie, mówiąc o działaniach nastawionych na cel, które podejmuje człowiek, unikali terminu „wola”, aczkolwiek niepsychologowie nadal używali tego słowa i zdawali się mniemać, że wiedzą, co ono oznacza. Zarzuty, wysuwane przez psychologów pod adresem pojęcia woli, są następujące: (1) implikuje ono jakąś substancję czy rzecz, która kieruje działaniem, (2) ma ono filozoficzne implikacje w związku ze starym zagadnieniem „wolna wola a determinizm” oraz (3) wiąże się z pewnymi problemami prawniczymi dotyczącymi odpowiedzialności za czyny przestępcze. Aby nie wikłać się w te zagadnienia, psychologowie nadawali zwykle pojęciom, odpowiadającym terminowi
„wcla”, inne nazwy, takie jak motywacja, podejmowanie decyzji, rozwiązywanie konfliktu. Z chwilą gdy psychologowie zaczęli się mniej obawiać o pozycję psychologii wśród innych nauk przyrodniczych, niektóre z tych dawnych terminów ponownie trafiły do słownictwa psychologii, ponieważ odrzucając je, coś się jednak traciło3. Termin ..woła” stosowano np. swobodnie w niedawno wydanej pracy Millera, Galantera i Pribrama (1960), aczkolwiek operuje się tam przede wszystkim terminem „plan”, nie obciążonym historycznymi sporami związanymi z „wolą”.
Leave a reply