– 1. Okolica ruchowa. Okolica ruchowa leży przed samą bruzdą Rolanda, przy czym lewa jej strona reprezentuje prawą połowę ciała a prawa – lewą. Drażnienie prądem poszczególnych punktów okolicy ruchowej powoduje ruchy kończyn, a uszkodzenie tych miejsc wywołuje porażenie tychże samych kończyn. W okolicy ruchowej ciało jest reprezentowane niejako „do góry nogami”. Ruchami palców stopy rządzi część pola położona blisko wierzchołka głowy, a ruchami ust i języka – część położona z boku mózgu, blisko dolnej granicy tej okolicy (ryc. 2-14). Ruchy po prawej stronie ciała powstają przy drażnieniu okolicy ruchowej lewej półkuli, ruchy po lewej stronie – przy drażnieniu prawej półkuli.
– 2. Okolica czuciowa. W płatach ciemieniowych, oddzielonych od okolicy ruchowej bruzdą Rolanda, znajduje się okolica czuciowa. Drażnienie tej okolicy za pomocą impulsów elektrycznych wywołuje u badanego doznania czuciowe, jak gdyby dotykano części jego ciała lub jak gdyby były one w ruchu. I znowu dolne kończyny są reprezentowane w górnej części okolicy czuciowej przeciwnej (półkuli, podczas gdy twarz – w jej części dolnej.
Choroba lub uszkodzenie okolicy czuciowej powoduje zaburzenia czucia, rzadko natomiast wywołuje zupełny brak czucia (anestezję). Osoba z uszkodzeniem okolicy czuciowej może stracić zdolność określania pozycji swych rąk czy nóg, gdy ma zamknięte oczy, lub zdolność rozpoznawania przedmiotów za pomocą dotyku. Może być tak, że chociaż nadal potrafi ona wykryć duże różnice temperatury, nie jest jednak w stanie ocenić bardziej subtelnych gradacji ciepła i zimna.
– 3. Okolice wzrokowe. Całkiem z tyłu obu półkul mózgowych, w części płata potylicznego zwanej polem prążkowanym, leżą ośrodki mające doniosłe znaczenie dla widzenia.
Prawe połowy siatkówek obu oczu łączą się z prawą okolicą wzrokową, a lewe połowy – z lewą okolicą. Jeśli u jakiejś osoby pole prążkowane po jednej stronie zostało zniszczone, nie widzi ona połowami obu siatkówek, leżących po tej samej stronie, co uszkodzenie. Ponieważ soczewki oka odwracają obraz, osoba ta nie widzi przedmiotów położonych po przeciwnej w stosunku do uszkodzenia stronie, jeśli podzielimy za pomocą linii pole widzenia na lewą i prawą połowę. Tak więc funkcjonalna utrata wzroku ma podobny charakter, co ubytki ruchowe i czuciowe. Wobec tego, że mniejsze uszkodzenia okolic wzrokowych mogą powodować powstanie małych ślepych obszarów w polu widzenia, udało się ustalić związek między poszczególnymi częściami siatkówki a odpowiednimi częściami okolic wzrokowych.
– 4. Okolice słuchowe. Okolice słuchowe znajdują się na powierzchni płatów skroniowych, w bocznej części półkul mózgowych. Występuje tu także pewne zróżnicowanie przestrzenne (jest tu pole odbierające wysokie tony i pole odbierające tony niskie), lecz organizacja okolic słuchowych jest niepodobna do organizacji okolic wzrokowych przynajmniej pod jednym względem. W okolicach słuchowych uszy są w całości reprezentowane po obu stronach, tak że utrata jednego płata skroniowego ma niewielki wpływ na słyszenie, podczas gdy utrata jednego pola prążkowanego powoduje ślepotę w połowie każdego oka.
– 5. Ośrodek mowy. Jedno z najwcześniejszych odkryć w dziedzinie lokalizacji ciągle jest jeszcze przedmiotem sporu. Już w r. 1861 neurolog Broca zbadał mózg pacjenta z utratą mowy i stwierdzi! uszkodzenie w okolicy położonej z boku lewej półkuli. Okolica ta jest odtąd znana jako ośrodek mowy Broca i przypisuje się jej regulację funkcji motorycznych mowy, tj. regulację ruchów języka i szczęki przy mówieniu. Według konwencjonalnej interpretacji ośrodek ten mieści się w lewej półkuli u ludzi praworęcznych (u których lewa półkula jest dominująca), podczas gdy u ludzi leworęcznych (u których prawa półkula jest dominująca) znajduje się on w prawej półkuli.
Mowa jest zjawiskiem zbyt skomplikowanym, by można ją było zlokalizować w tak prosty sposób, a psychologiczne zaburzenia mowy (afa- zje) nie dały się tak łatwo sklasyfikować, a więc i ściśle zlokalizować. Przeprowadzono dokładne badania nad dziesięcioma leworęcznymi pacjentami, z których połowa miała uszkodzenia z lewej, a połowa z pra-r wej strony mózgu: wszyscy oni wykazywali zaburzenia mowy, z wyjątkiem jednego z uszkodzeniem po prawej stronie, które według konwencjonalnego poglądu powinno mieć dużo poważniejsze następstwa dla zaburzeń mowy osoby leworęcznej (Humphrey i Zangwilł, 1952).
– 6. Okolice kojarzeniowe. Duże obszary kory mózgowej, których tunkcje nie zostały wyjaśnione przy zestawianiu map lokalizacji, często nazywane są okolicami kojarzeniowymi (w odróżnieniu od podstawowych okolic projekcyjnych). Założono, że muszą one służyć syntezie zjawisk obejmujących więcej niż jeden zmysł oraz że odgrywają także rolę w procesach uczenia się, pamięci i myślenia.
Leave a reply