W czasie II wojny światowej w okresie nalotów na Anglię, gdy wiele małych dzieci zostało oddzielonych od rodziców, przeprowadzono szereg badań nad skutkami takiej rozłąki. Dzieci, których rodzice żyli i znajdowali się na miejscu, były często wysyłane do domów dziecka ze stałą opieką, a to ze względu na warunki, w których musieli żyć rodzice spędzający na przykład noce w zatłoczonych podziemnych schronach.
Pouczający jest przypadek Patricka, chłopca w wieku trzech lat i dwóch miesięcy (Freud i Burlingham, 1943). Ewakuowano go najpierw do schroniska na wsi, lecz „gryzł się” tam tak bardzo, że przywieziono ga z powrotem i – po pobycie w szpitalu z powodu odry – umieszczono w Domu Dziecka w Hampstead, ośrodku stałego pobytu dla dzieci. Wytworzył się u niego stopniowo rodzaj rytuału, polegający na ciągłym przymusowym kiwaniu głową i ustawicznym powtarzaniu: „Moja mama nałoży mi płaszczyk i zabierze mnie znowu do domu”. Wszelkie starania, by wpłynąć na niego za pomocą perswazji, a także zapewnienie go o uczuciu dla 'niego i sympatii nie dawały rezultatu, nie pomogły również odwiedziny ojca. Sytuację tę zmieniła dopiero przybycie matki i jej pobyt w zakładzie, przylgnął do niej prawie tak, jak małe małpki przytulały się do „matki” zrobionej z włochatej tkaniny. Interesujący w tym przypadku był fakt, że po tych odwiedzinach Patrick stopniowo pogodził się z nieobecnością matki, aczkolwiek wymagało to trzech czy czterech tygodni. Autorzy sprawozdania sądzą, że przyczyną najpoważniejszych reakcji u dzieci bywała często nagłość rozłąki.
Stałe przebywanie w takich domach dziecka w porównaniu z życiem w domu rodzinnym ma niejednakowy wpływ na rożne strony rozwoju. Pobyt w domu dziecka zdaje się sprzyjać takim funkcjom przystosowawczym, jak dobre nawyki przy jedzeniu i rozwój koordynacji mięśniowej, podczas gdy jest niekorzystny dla funkcji o silniejszym zabarwieniu emocjonalnym, takich jak społeczne reakcje (w wieku od pięciu do dwunastu miesięcy) wobec ludzi, przyzwyczajanie się do czystości oraz opanowanie mowy (Freud i Burlingham, 1944).
Późniejsze następstwa braku poczucia bezpieczeństwa we wczesnym okresie życia
Hipotezę, że niepomyślne wczesne doświadczenia wpływają szkodliwie na rozwój dziecka, rozszerza się czasem, przyjmując pogląd, że przeżycia w niemowlęctwie nie tylko decydują o cechach osobowości człowieka dorosłego, lecz że nawet pozwalają przewidywać te cechy Niektórzy psychologowie sądzą, że urazy emocjonalne wieku niemowlęcego nigdy nie goją się całkowicie i nawet, jeśli lata dziecięce są całkiem zdrowe i szczęśliwe, jakiś wypadek w łatach młodzieńczych lub dojrzałych może znowu otworzyć te bardzo wczesne rany. Następująca historia przypadku wyjaśni nam, jaki rodzaj doświadczeń stanowi podstawę do takich przypuszczeń.
Lillian Page została zaadoptowana w wieku lat trzech, po bolesnych przeżyciach związanych ze śmiercią rodziców. Początkowo była tak przerażona, że kryla się pod swoim łóżeczkiem, i aby ją nakarmić, trzeba było postawić jedzenie na podłodze obok łóżeczka i wyjść z pokoju.
Cierpliwe postępowanie przybranych rodziców przemogło jej przerażenie i wyrosła na normalną, udaną dziewczynę. Na prywatnej pensji uczyła się dobrze, a na letnich obozach zdobywała nagrody w pływaniu i nurkowaniu.
Nagle, po rozpoczęciu nauki w szkole średniej, wystąpiły u niej powrażne zaburzenia. Dziewczęta uważały ją za pomyloną. Nauczyciele stwierdzali, że jest nieuważna, nieposłuszna i że opuszcza się w nauce. Nie umiano sobie wytłumaczyć tej zmiany. Dopiero szkolny psycholog, po zapoznaniu się z okolicznościami wstąpienia Lillian do szkoły średniej, stwierdził, że w życiu jej od chwili rozpoczęcia nauki w szkole powstał stan bezpośredniej rywalizacji na gruncie towarzyskim i szkolnym pomiędzy nią a jej starszą siostrą Sarą, która nie była przybranym dzieckiem jak Lillian. Sara, rosnąc, stawała się podobna do swojej matki i przez to stanowiła coraz większe zagrożenie dla adoptowanej siostry. Odczuwaną przez Lillian niepewność swojej pozycji w rodzinie w owym czasie psycholog zinterpretował jako wyraz odnowienia się poczucia braku bezpieczeństwa z okresu wczesnego dzieciństwa, co powodowało zbyt silne reagowanie Lillian na sytuację współzawodnictwa.
Leave a reply