Warunkowanie

Rozważyliśmy sposób, w jaki następuje selekcja prawidłowej reakcji spomiędzy wielu reakcji możliwych. Teraz przeanalizujemy, jak dochodzi do pojawienia się właściwej reakcji wówczas, gdy wywołuje ją bodziec inny niż bodziec pierwotny, ale taki, który jest z nim skojarzony.

Ten typ uczenia się ilustrują najprecyzyjniej eksperymenty sławnego rosyjskiego fizjologa IWANA PAWŁOWA, dotyczące reakcji warunkowych. Zaobserwował on, że psy w laboratorium śliniły się obficie, gdy nadchodziła pora karmienia. W pierwszych doświadczeniach, kiedy podawano psom jedzenie, rozlegał się równocześnie – albo tuż przedtem – dźwięk dzwonka. Po czterdziestu, a czasem już dwudziestu takich karmieniach, psy śliniły się na sam dźwięk dzwonka. Dźwięk dzwonka zaczął więc zastępować pierwotny bodziec, jakim było pożywienie. Mówiąc językiem psychologicznym, reakcja ślinienia została uwarunkowana na nowy bodziec – dźwięk dzwonka. Ten typ uczenia się nazwano warunkowaniem klasycznym.

Zasadniczym wymogiem warunkowania jest to, by dwa bodźce wystąpiły razem. W praktyce laboratoryjnej albo oba bodźce są prezentowane równocześnie, albo nowy bodziec nieco wyprzedza bodziec stary. W sytuacji, gdy stary bodziec występuje przed nowym, uczenie się nie następuje w ogóle lub zachodzi bardzo powoli. Przypomina to nieco nieefektywną metodę nagradzania dziecka przed wykonaniem określonego zadania.