Nie wszystkie motywy, które mogą pobudzić organizm do dzia- łaoia, występują jednocześnie. Student w ciągu, tygodnia spędza długie godziny na nauce, ponieważ chce uzyskać dobre stopnie, a w sobotnie popołudnie można go zobaczyć na meczu piłki nożnej, wrzeszczącego z zapałem, do czego skłaniają go już zupełnie inne motywy. Nosi on w sobie wiele motywów nawet wtedy, gdy się one nie przejawiają: nazywa się je dyspozycjami motywacyjnymi, trwałymi właściwościami wywodzącymi się z dziedziczności, uprzedniego doświadczenia lub też z obu tych źródeł. Gdy dyspozycje te znajdują swój wyraz w rzeczywistym zachowaniu, możemy mówić wówczas o motywach aktualnie wzbudzonych. Rozróżnienie to jest odbiciem idei, wielokrotnie występującej w tej książce, że interpretacja zachowania ma zarówno aspekty rozwojowe (historyczne), jak i sytuacyjne, aktualne. W dyspozycjach motywacyjnych odbija się przeszłość organizmu. Wzbudzone motywy są konsekwencją aktualnych interakcji między wewnętrznymi a zewnętrznymi warunkami organizmu.
Poszczególne jednostki różnią się pod względem swych dyspozycji motywacyjnych, pomimo ze należą do tego samego gatunku. Ktoś może być żarłokiem, a ktoś inny może mieć niewielki apetyt. Co więcej, czasami żarłok może być bardzo najedzony i nie mieć już ochoty jeść więcej, podczas gdy osoba o umiarkowanym apetycie może być nawet bardzo głodna. W powyższych twierdzeniach rozróżniliśmy trwałą dyspozycję motywacyjną i aktualnie wzbudzony motyw.
Znaczna część badań eksperymentalnych nad motywacją dotyczy łatwych do rozpoznania motywów, takich jak głód, pragnienie, ból i motyw seksualny, przy czym przeważnie bada się przejawy tych motywów występujące wtedy, gdy zostały one wzbudzone. Większość klasyfikacji motywów dotyczy jednakże dyspozycji motywacyjnych. Klasyfikacja ma na celu dostarczenie listy motywów, które przejdą w stan aktywny, gdy wystąpią odpowiednie okoliczności pobudzające. Okazuje się, że taka klasyfikacja jest wysoce arbitralna: fakt ten stanie się' dla nas bardziej oczywisty, gdy zobaczymy, jak różnią się między sobą poszczególne próby sklasyfikowania motywów ludzkich. Thomas (1923) zredukował je do czterech ,,pragnień”: bezpieczeństwa, uznania, przyjaźni oraz nowych doświadczeń. Maslow (1954) wymienił następujące podstawowe „potrzeby” (tj. dyspozycje motywacyjne): potrzeby fizjologiczne, potrzeby bezpieczeństwa, przynależności i miłości, szacunku oraz potrzebę samourzeczywistnienia. Inni wolą znacznie dłuższe listy. Murray (1938) opracował listę 12 potrzeb „wiscerogen- nych” (tj. fizjologicznych) i 28 „psychogennych” (tabl. 5-1). Poniższe uwagi ułatwią nam zrozumienie różnie w zestawieniach proponowanych przez różnych autorów:
Leave a reply