Zanim zajmiemy się rozwojem niemowlęcia ludzkiego, musimy najpierw zastanowić się nad pewnymi aspektami wzrastania i rozwoju, stosującymi się również do innych organizmów. Przy wyjaśnianiu, w jaki sposób zachowanie jakiegoś organizmu upodabnia się do zachowania innych osobników danego gatunku, będziemy się opierać na dwóch głównych zasadach – dojrzewania i uczenia się. Bez uzasadniania przyjmiemy jeszcze trzecią zasadę – zasadę dziedziczności – i powrócimy do niej później (w rozdziale 15).
Termin „dojrzewanie” odnosi się do wewnętrznych procesów wzrostu, które powodują zmiany w zachowaniu, zachodzą w określonej kolejności i dają się przewidzieć. Czas występowania i charakter tych zmian są względnie niezależne od ćwiczenia czy doświadczenia: występują one mimo znacznych różnic w ilości ćwiczeń. Jeżeli ptaki, których skrzydła skrępowano w chwili urodzenia, uczą się latać równie szybko, jak ptaki, które trzepotały skrzydłami przez wiele dni, zanim zaczęły łatać, wówczas mamy podstawy, by twierdzić, że latanie jest uzależnione w większej mierze od dojrzewania niż od uczenia się. Kiedy mówimy o rozwoju procesów nerwowo-mięśniowych, stanowiących podstawę określonego zachowania, chodzi nam o to, że dana forma zachowania jest w głównej mierze rezultatem raczej dojrzewania niż uczenia się.
Przez uczenie się rozumiemy kształtowanie danej formy zachowania za pomocą ćwiczenia, którego dostarcza kontakt z fizycznym otoczeniem i życie wśród osobników tego samego gatunku. Uczenie się, które zachodzi dzięki kontaktom społecznym, jest szczególnie ważne dla człowieka, ponieważ musi on nauczyć się żyć w złożonej kulturze. Najważniejszymi przedstawicielami środowiska społecznego są dla niego oczywiście rodzice, ponieważ oddziaływają nań we wczesnym okresie jego życia i uczą go zwyczajów społeczeństwa, w którym ma żyć. Zwierzęta jednak również stanowią przedmiot wielu wpływów społecznych. Zachowanie ich jest „wrodzone” w stopniu nie większym, niż zachowanie ludzkie jest zdeterminowane w chwili urodzenia.
Leave a reply