Metoda eksperymentu laboratoryjnego

Termin psychologia eksperymentalna stosowano niegdyś tylko dla określenia specjalnej tematyki psychologii ogólnej, wywodzącej się z najwcześniejszych dziewiętnastowiecznych pracowni, a obejmującej głównie procesy zmysłowe, czas reakcji i skojarzeniowe uczenie się. Aczkolwiek są jeszcze psychologowie, którzy definiują psychologię eksperymentalną w ten ograniczony sposób (dołączając jeszcze zazwyczaj badania fizjologiczne i badania nad niższymi zwierzętami), lepiej jest traktować psychologię eksperymentalną jako psychologię opartą na metodach laboratoryjnych, niezależnie od tematu eksperymentów. Cechą wyróżniającą jest metoda badawcza, a nie przedmiot badań ani ich tematyka. Tak więc psychologia dziecka i psychologia społeczna mogą być terenem badań eksperymentalnych i w takim stopniu, w jakim są objęte tymi badaniami, należą do psychologii eksperymentalnej.

Psycholog stara się odkryć stale zależności pomi ę d z y zmiennymi. Zmienna oznacza jakąś wielkość, która może przybierać rozmaite wartości: jeśli zdolność uczenia się wzrasta z wiekiem, to zarówno zdolność uczenia się, jak i wiek są zmiennymi. Mogą one przyjmować różne wartości. Uczenie się może następować wolniej lub szybciej, uczący się może być młodszy lub starszy. W takim stopniu, w jakim zdolność uczenia się zmienia się systematycznie wraz z wiekiem, możemy ustalać stalą zależność pomiędzy nimi.

Odróżniamy metody eksperymentalne od innych form obserwacji i opisu, ponieważ eksperymentator w większym stopniu może kontrolować zmienne, które decydują o wyniku eksperymentu. Jeśli stara się on np. ustalić, czy uczenie się zależy od wieku, wówczas może kontrolować zmienną wieku przez dobranie grup dzieci w różnym wieku. Jeśli następnie postawi każdej grupie takie samo zadanie do wyuczenia się, np. zapamiętanie szeregu liczb, będzie mógł ustalić, czy starsze dzieci istotnie przyswajają sobie te liczby szybciej niż młodsze. W tej sytuacji różne poziomy wieku dobrane przez eksperymentatora stanowią warunki poprzedzające: wyniki uczenia się są rezultatem tych warunków (przypuszczalnie także i innych). Warunek poprzedzający nazywamy zmienną niezależną, zaś zmienną, która zmienia się w rezultacie przemian warunku poprzedzającego, nazywamy zmienną zależną.

Eksperymentator zmienia wartość zmiennej niezależnej: warunki eksperymentu wyznaczają wartość zmiennej zależnej. Terminy te mogą się mylić, ale najlepiej można je zapamiętać, jeśli zauważymy, że