Prawdopodobnie każdy miał okazję się przekonać, jak różnie jawi się przedmiot lub wydarzenie, gdy pojawia się w różnym otoczeniu. Jest to spowodowane faktem, że nie postrzegamy przedmiotów jako wyizolowanych elementów. Z powodu naszej wrodzonej tendencji do widzenia rzeczy w zorganizowanych całościach zawsze wizualizujemy je w kontekście lub otoczeniu. Ten całościowy kontekst lub tło, w którym pojawiają się bodźce, wpływa na naszą percepcję tych bodźców.
Popularny obrazek z rybakiem (ryc. 15) jest wykorzystywany w wielu psychologicznych książkach do zilustrowania wpływu kontekstu na percepcję wielkości. Zauważcie, że ryba jawi się jako względnie większa w stosunku do człowieka i mniejsza w stosunku do ręki.
Kiedy stoisz na stacji kolejowej, a pociąg rusza, nie ma w twoim umyśle żadnej wątpliwości co do tego, że wciąż stoisz, podczas gdy pociąg się porusza. Jednakże, gdy siedzisz w przedziale, patrząc przez okno na pociąg na sąsiednich torach, wydaje się tobie, że twój pociąg porusza się, gdy tymczasem to ten drugi odjeżdża ze stacji. Twój błędny sąd bierze się z nieznajomości ramy odniesienia, kiedy siedzisz w pociągu, w porównaniu z sytuacją, kiedy stałeś na dworcowym peronie.
Ocenianie wielkości przedmiotów w odniesieniu do ich tła prowadzi nas do popełniania wielu niespodziewanych błędów. Spójrz na przykład na rysunek stołu na rycinie 16. Czy sądzisz, że możesz umieścić małą monetę w obszarze blatu stołu, nie dotyka- jąc jego krawędzi? Spróbuj i zobacz, w jakim stopniu całościowe otoczenie wpłynęło na trafność twojej percepcji.
Zaobserwowano, że w niektórych sytuacjach otoczenie lub tło bodźca nie jest dokładnie określone. W takich przypadkach doświadczamy zjawiska „przełączenia” percepcji. Najlepiej oddaje to psychologiczne określenie – stosunek figura-tło. Spójrz na rycinę 17. Najpierw jesteś skłonny zobaczyć czarny kielich na białym tle. Spójrz znowu i zwróć uwagę na wynik twoich obserwacji.
Na rycinie 18 mamy to, co znane jest jako krzyż Kohlera. Na pierwszy rzut oka widzisz czarny krzyż i białe tło. Po wpatrywaniu się przez chwilę ujrzysz biały krzyż na czarnym tle. Jeśli będziesz kontynuował wpatrywanie się w figurę, możesz sprawdzić, jak często pojawia się „przełączenie” tego, co jest figurą, w tło i na odwrót. Równie popularną ilustracją stosunku figura-tło jest rycina 19, która przedstawia „odwracalne schody”. Widzisz schody z góry czy z dołu?
Leave a reply