Monthly Archives Wrzesień 2015

Nie wszystkie motywy, które mogą pobudzić organizm do dzia- łaoia, występują jednocześnie. Student w ciągu, tygodnia spędza długie godziny na nauce, ponieważ chce uzyskać dobre stopnie, a w sobotnie popołudnie można go zobaczyć na meczu piłki nożnej, wrzeszczącego z zapałem, do czego skłaniają go już zupełnie inne motywy. Nosi on w sobie wiele motywów nawet wtedy, gdy się one nie przejawiają: nazywa się je dyspozycjami motywacyjnymi, trwałymi właściwościami wywodzącymi się z dziedziczności, uprzedniego doświadczenia lub też z obu tych źródeł. Gdy dyspozycje te znajdują swój wyraz w rzeczywistym zachowaniu, możemy mówić wówczas o motywach aktualnie wzbudzonych. Rozróżnienie to jest odbiciem idei, wielokrotnie występującej w tej książce, że interpretacja zachowania ma zarówno aspekty rozwojowe (historyczne), jak i sytuacyjne, aktualne. W dyspozycjach motywacyjnych odbija się przeszłość organizmu. Wzbudzone motywy są konsekwencją aktualnych interakcji między wewnętrznymi a zewnętrznymi warunkami organizmu.

Przekonanie palaczy o braku zależności pomiędzy paleniem a rakiem płuc. (Dane z „Sunday Tribune”. Minneapolis, 21 marca 1954, jak podaje Festinger, 1957). Dysonans poznawczy i jego redukcja. Festinger (1957) wysunął nieco zbliżoną teorię, w myśl której pewne rodzaje niezgodnych elementów poznawczych znajdują się w dysonansie, a podmiot odczuwa nacisk w kierunku usunięcia tego dysonansu. Festinger zajmuje się głównie tym rodzajem niezgodności czy dysharmonii, który występuje po podjęciu decyzji: w takich okolicznościach występuje często pewien brak harmonii pomiędzy tym, co ktoś robi, a tym, o czym jest przekonany, a więc istnieje nacisk w kierunku zmiany postępowania lub zmiany przekonania. Na przykład, gdy nałogowy palacz czyta o związku między paleniem a rakiem płuc, to między nawykową czynnością a nową inlormacją zachodzi dysonans. Jeśli podejmie on decyzję, by palić nadal, będzie redukował ten dysonans, nie wierząc w informacje o istnieniu zależności między paleniem a rakiem płuc: jeśli zdecyduje się rzucić palenie, będzie dzielnie bronił wiarygodności informacji o związku raka płuc z paleniem (ryc. 5-14). Analogię można znaleźć w zachowaniu zwierząt niższych (Festinger, 1961).

Krzywe wzrostu dla okresu dorastania (np. ryc, 4-5) świadczą, że nie u wszystkich rozwój przebiega w tym samym tempie. Chłopiec niegdyś stosunkowo wysoki może w pewnym momencie odkryć, żc jest niski w stosunku do swoich kolegów. Dziewczynka dawniej uważana za małą może później stwierdzić, że jest niezwykle duża, jak na swój wiek. Czasem oczekuje się zbyt wiele od tych, którzy dojrzewają wcześnie, zaś u tych, którzy dojrzewają późno i pozostają w tyle za swymi kolegami, może się wytworzyć lęk. W pewnym badaniu nad dorastającą młodzieżą okazało się, że wcześnie dojrzewające dziewczęta i późno dojrzewający chłopcy najbardziej cierpieli

Czynności zabawowe chłopców i dziewcząt, szczególnie począwszy od piątego roku życia, stopniowo stają się odmienne. W tym wieku dzieci zdają sobie sprawę, że ich role w społeczeństwie są inne i zaczynają wypróbowywać w zabawie te role, które kiedyś będą wypełniać w rzeczywistości. Czasami chciałyby one niezwłocznie zacząć odgrywać role dorosłych, ponieważ zazdroszczą im przywilejów i przewagi, jaką dorośli mają nad dziećmi.

Prace Lehmana i Dennisa zwracają uwagę na możliwości wyzyskania istniejących danych biograficznych do celów analizy ilościowej. Dane takie mogą posłużyć do sprawdzania hipotez równie dobrze, jak dane świeżo zebrane w laboratorium, i mogą dostarczyć (jak w opisanych badaniach) informacji, których nie można by otrzymać w badaniu laboratoryjnym. Dane biograficzne mają jeszcze inną przewagę nad danymi laboratoryjnymi: ludzie stanowiący przedmiot badań reprezentują tu taki poziom uzdolnień, jaki nie zawsze trafia się w badaniach laboratoryjnych, a w pracy swej są znacznie silniej motywowani, niż na ogół bywają osoby badane w laboratoriach. Wyższość badań laboratoryjnych polega na możliwości stosowania ściślejszej kontroli, natomiast ich wadą są bardziej ograniczone możliwości doboru badanych.

Problemy ludzkiej motywacji przenikają całą problematyką psychologiczną, nie możemy więc omówić ich wszystkich we właściwy sposób w jednym rozdziale. Musimy dowiedzieć się o wiele więcej o emocjach, spostrzeganiu, uczeniu się i osobowości, zanim będziemy przygotowani do rozpatrzenia pojęcia jaźni i tego wszystkiego, co ono implikuje: rozważania te znajdziemy w dalszych rozdziałach.

Organizm rozwija się i uczy w środowisku fizycznym i społecznym, którego wpływom podlega i na które oddziaływa. Używamy słowa „organizm” zamiast słowa „osoba”, ponieważ, obserwując inne pozaludz- kie organizmy, możemy dostrzec wiele pravddłowości, które stosują się także do człowieka. Istota ludzka jest organizmem: jej nawyki, myśli i dążenia koncentrują się w jej mózgu i układzie nerwowym, i zawsze, gdy prowadzimy nad nią badania, analizujemy to, co robi lub wyraża za pośrednictwem swych procesów organicznych. W tym rozdziale zatem będziemy rozpatrywać od strony biologicznej organizm ludzki w powiązaniu z innymi organizmami.

Chociaż zasadnicze formy stosunków społecznych dziecka powstają w domu rodzinnym, to osoby spoza tego domu (zwłaszcza rówieśnicy) zaczynają z czasem odgrywać w jego życiu ważną rolę. Można tu wymienić sąsiedzkie grupy zabawowe, aczkolwiek warunki współczesnego życia miejskiego powodują, że życie społeczne dzieci coraz silniej wiąże się ze szkolą.

Co psycholog powinien wiedzieć o układzie kostnym i łączących się z nim splotach mięśni i ścięgien, które wiążą ze sobą poszczególne kości i czynią z nich funkcjonalną całość? Odpowiedź zależy od tego, jakie cele stawia on przed sobą. Jeśli na przykład psycholog interesuje się granicami ludzkich możliwości fizycznych, wówczas będzie może chciał znać maksymalny ciężar, jaki dany mięsień jest w stanie utrzymać, lub maksymalną szybkość, z jaką może się on skurczyć, albo też wpływr ćwiczenia na pracę mięśnia. Jeśli interesuje się zmęczeniem mięśniowym, może chcieć dowiedzieć się czegoś o związkach chemicznych, które powstają jako produkt uboczny podczas pracy mięśni. Oczywiście, hic możemy tu wchodzić w takie szczegóły, zwrócimy jedynie uwagę na znaczenie układu kostnego i mięśni jako elementów integrujących organizm pod względem mechanicznym.

Niemowlęta w wieku od trzech do dziewięciu miesięcy spoglądały najpierw na figury po prawej stronie, przypuszczalnie dlatego, że są one bardziej złożone. (Źródło Berlyne, 1958: według Berlyne, 1960, s. 100). zademonstrować w laboratorium. Na przykład, głodne szczury specjalnie wyćwiczone w ciągu osiemdziesięciu prób w wybieraniu określonego ramienia labiryntu w kształcie litery „Y” (za wybranie tego ramie-, nia otrzymywały nagrodę w postaci pokarmu) w osiemdziesiątej pierw– szej próbie, gdy dano im okazję do eksploracji, wybierały nowe ramię labiryntu (Thiessen i McGaugh, 1958). Gdy na tylnych ściankach skrzy,- nek docelowych, znajdujących się na końcu drogi, umieszczano figury znane i figury nowe, szczury, badając nowe figury, spędzały więcej czasu w skrzynce docelowej, niż badając figury znane (Berlyne i Slater, 1957).

Rodzice stwierdzają, że aby wychować dziecko stosujące się do wymagań społeczeństwa, w którym wzrasta, aby przyswoiło ono sobie pewne wartości i w ten sposób stało się osobą zdolną do samokontroli, niezbędne jest kierowanie nim przez utrzymywanie dyscypliny, a także pochwalanie lub potępianie niektórych rodzajów jego zachowania. Dyscyplina może przyjmować rozmaite formy. Sears, Maccoby i Levin (1957) sklasyfikowali je w sposób następujący: nagrody (pochwała, nagroda materialna), kary (kary cielesne, pozbawienie przywilejów, groźba cofnięcia miłości, odosobnienie) oraz wskazania ukierunkowujące zachowanie (podawanie wzorów pozytywnych, podawanie wzorów negatywnych: przekonywanie).

W ciągu pierwszych sześciu lat życia dziecko stopniowo uczy się używać ponad 2500 słów. (Źródło: M, E. Smith. 1926) dziecko przyswaja sobie nowe słowa powoli, lecz później słownik jego powiększa się w zdumiewającym tempie. Ryc. 3-11 pokazuje, jak od urodzenia do szóstego roku życia wzrasta liczba słów w mowie dziecka. Dane na tym wykresie opierają się na zapisie słów używanych w spontanicznej mowie dziecka Z trzech słów w pierwszym roku życia czynny słownik wzrasta, do 2500 słów w wieku sześciu lat.