Inteligencja i zdolności – kontynuacja

Zwolennicy teorii zdolności argumentowali, że Thomdike powinien był posunąć się dalej w swej klasyfikacji. W wyróżnionych przez niego grupach inteligencji występowały bowiem talenty, które w przypadku wielu ludzi stały w sprzeczności z innymi talentami zawartymi w tej samej grupie. Choć inteligencja abstrakcyjna miała obejmować zarówno uzdolnienia liczbowe, jak i werbalne, prędko okazało się, że wśród utalentowanych lingwistów jest wielu słabych matematyków, a wśród dobrych matematyków sporo słabych lingwistów. Z drugiej natomiast strony stwierdzono, że wyróżnione przez Thomdike’a zdolności mają tendencję do jednakowego rozkładania się w grupach – jeśli któraś z osób przejawiała szczególną zdolność w obrębie jednej z trzech wymienionych grup, to znacznie wzrastało prawdopodobieństwo wystąpienia wysokiego poziomu zdolności wśród zdolności wymienionych w dwóch pozostałych grupach.

Postęp w psychologii sprawił, że wyróżniono istnienie czynników grupowych pomiędzy pewnymi specjalnymi zdolnościami, jak na przykład zdolność wykrywania błędów w czytaniu, a grupami zdolności sugerowanymi przez Thomdike’a. Owe czynniki grupowe dotyczą takich zdolności, jak rozumienie słów, posługiwanie się liczbami czy wyobrażanie sobie relacji przestrzennych. Ogólnie rzecz biorąc, współczesna koncepcja inteligencji może być przedstawiona za pomocą następującego uszeregowania czynników:

– bardzo dużo zdolności specjalnych,

– wiele czynników grupowych,

– różne rodzaje inteligencji,

– inteligencja ogólna.

Istnieją testy inteligencji na każdym z wymienionych poziomów szczegółowych. Poziomy te należałoby jednak rozumieć bardziej jako punkty na ciągłej skali niż odrębne kategorie. Każdy z czterech poziomów szczegółowych, wymienionych powyżej, może być także rozumiany jako etap ogólnego procesu uczenia się, który omawialiśmy w trzech poprzednich rozdziałach.

Inteligencja ogólna może być zatem traktowana generalnie jako wnikliwość. Rodzaje inteligencji to zdolności wyodrębniania różnych rodzajów właściwości oraz tworzenia pojęć i wyobrażeń na temat rozmaitych elementów otoczenia. Czynniki grupowe to sposoby myślenia symbolicznego i rozumowania. Zdolności w tym wypadku oznaczają zdolność efektywnego tworzenia nawyków.

Jest oczywiste, że inteligencja ujawnia się w bardzo różnych jakościowo rodzajach działań, problemy bowiem, jakie napotyka i musi rozwiązywać człowiek, są nie tylko liczne, ale i zawiłe. Jednakże skoro wszystkie problemy są w istocie podobne, a metoda ich rozwiązywania w gruncie rzeczy taka sama, mamy prawo mówić o inteligencji ogólnej także dlatego, iż zdolność tę można poddać pomiarowi.