Miniaturowe systemy często są budowane wokół modeli logicznych, matematycznych lub fizycznych. Na przykład w geometrii euklidesowej, którą wykłada się w szkole średniej, zaczyna się od definicji i pewników, po czym przechodzi się do twierdzeń, których należy dowieść. Aby udowodnić twierdzenie, dedukuje się je z tego, co jest dane, a odbywa się to w drodze stopniowego, logicznego wnioskowania na podstawie możliwych do przyjęcia założeń. Gdy już udowodniliśmy jakieś twierdzenie, można z niego wyprowadzić pewne wnioski, to jest inne twierdzenia, które również muszą być prawdziwe. Metodę tę można przystosować do nauk przyrodniczych, wprowadzając dodatkowy etap w związku z koniecznością eksperymentalnego sprawdzania twierdzeń i wniosków. Jeśli rezultaty zgadzają się z przewidywaniami, wówczas przyjęte założenia mogą być słuszne: jeśli rezultaty nie są zgodne, wówczas trzeba zmienić założenia albo przyjąć pewne założenia dodatkowe.
Ponieważ nauki fizyczne zrobiły większe postępy niż psychologia, dostarczają one często modeli dla teorii psychologicznych. Tak więc chemia atomowa skłaniała psychologów do poszukiwania atomów psychicznych (lub w nowszych czasach do poszukiwania w odruchu – podstawowej jednostki zachowania). Fizyka pola umożliwia czerpanie z niej analogii, jeśli idzie o pewne rodzaje stosunku całości do części, co odgrywa tak istotną rolę w psychologii postaci.
Szczegółowe rozpatrywanie modeli współczesnej psychologii zaprowadziłoby nas zbyt daleko. Wspomnieliśmy tu o nich, aby uzasadnić nasze uprzednie stwierdzenie, że zainteresowanie jakąś psychologiczną teorią nie oznacza od razu przynależności do ogólnego systemu lub szkoły. Miniaturowy system i model o ograniczonym zakresie chronią naukę przed przekształceniem się w bezładną masę rozproszonych faktów, nie wciskając jej przedwcześnie w szablon, który mógłby wypaczyć jej rozwój. Dopóki wiele mniejszych systemów nie zostanie mocno ugruntowanych, ostateczny, obszerny system psychologii będzie ciągle czymś odległym. '
Leave a reply