Miniaturowe systemy często są budowane wokół modeli logicznych, matematycznych lub fizycznych. Na przykład w geometrii euklidesowej, którą wykłada się w szkole średniej, zaczyna się od definicji i pewników, po czym przechodzi się do twierdzeń, których należy dowieść. Aby udowodnić twierdzenie, dedukuje się je z tego, co jest dane, a odbywa się to w drodze stopniowego, logicznego wnioskowania na podstawie możliwych do przyjęcia założeń. Gdy już udowodniliśmy jakieś twierdzenie, można z niego wyprowadzić pewne wnioski, to jest inne twierdzenia, które również muszą być prawdziwe. Metodę tę można przystosować do nauk przyrodniczych, wprowadzając dodatkowy etap w związku z koniecznością eksperymentalnego sprawdzania twierdzeń i wniosków. Jeśli rezultaty zgadzają się z przewidywaniami, wówczas przyjęte założenia mogą być słuszne: jeśli rezultaty nie są zgodne, wówczas trzeba zmienić założenia albo przyjąć pewne założenia dodatkowe.

Jest to stary problem filozoficzny, którego bynajmniej nie rozstrzyga fakt, że zwolennika determinizmu nie można pokonać na gruncie empirycznym (ponieważ przeszłość nigdy się nie powtarza). Można jednakże przeciw determinizmowi wysunąć zarzut w związku z przewidywaniem przyszłości. Gdyby istniała możliwość ścisłego przewidywania przyszłości, wówczas determinizm byłby mocno ugruntowany. Ponieważ jednak przyszłość daje sie przewidywać jedynie w ograniczonym stopniu, twierdzenie, że stanowisko deterministyczne jest prawdziwe, musi być w równej mierze aktem wiary, jak i twierdzenie przeciwne. Ponieważ psycholog nie jest zainteresowany takimi aktami wiary, czyni słusznie, pozostawiając problem wolnej woli i determinizmu otwartym.

Cierpienie jest stanem przykrym i nieznośnym: przykrość ta wywołuje popęd unikania bólu, który wypływa z organicznej potrzeby unikania wszelkich uszkodzeń ciała czy ran. Ból stanowi więc najlepsze potwierdzenie reguły, że popędy fizjologiczne są stanami niepożądanymi, z których organizm stara się wyzwolić. Jak popęd głodu prowadzi do uwolnienia się od paroksyzmów głodowych, a popęd pragnienia – od wyschniętego i spieczonego gardła, tak samo popęd unikania bólu prowadzi do takich działań, które zmniejszają cierpienie organizmu: przykładowo wymienić tu można odskoczenie od naelektryzo- wanego ogrodzenia, zdjęcie uwierającego buta, położenie okładu z lodu na rozpalonym czole lub ucieczkę w bezpieczne miejsce.

Obserwujemy zarówno zmiany postawy między ósmą klasą a ostatnim rokiem studiów, jak i między latami 1923, 1943 i 1953. (Źródło: Pressey i Jones, 1955). batę wobec mniejszej liczby czynności niż współcześni im uczniowie szkoły średniej. (2) Między rokiem 1923 a 1943, a także między 1943 a 1953 zmniejszyła się ogólna liczba potępianych czynności, przynajmniej przez studentów.

– Pierwsze laboratorium psychologiczne założył w Lipsku Wilhelm Wundt w r. 1879. Wpływowi jego można w dużej mierze przypisać gwałtowny rozwój psychologii eksperymentalnej w Ameryce. Wielu uczniów Wundta zajęło odpowiedzialne stanowiska na amerykańskich uniwersytetach. Spośród innych znanych uczonych, którzy odegrali rolę w rozwoju psychologii, można wymienić F. Galtona i K. Darwina w Anglii.

Ten schematyczny rysunek przedstawia główne części ośrodkowego układu nerwowego człowieka oraz ich funkcje. (Pokazano tu tylko górny odcinek rdzenia kręgowego, który również stanowi część ośrodkowego układu nerwowego: dalsze szczegóły zob. ryc. 2-16). dla współczesnej neurofizjologii i psychologii fizjologicznej. Jako przykład możemy przytoczyć doświadczenia nad regulacją pocenia się w wyniku zmian temperatury w rejonie podwzgórza (Benzinger, 1961).

Dorastający chłopiec czy dziewczyna zwykle stają się problemem dla swoich rodziców lub dla społeczeństwa, ponieważ każde z nich jest problemem dla samego siebie. Przejście od wieku dziecięcego do dojrzałego przynosi ze sobą zarówno stany napięcia, towarzyszące rozwojowi fizyczneihu i zmianom fizjologicznym, jak i konflikty związane z kształtowaniem się zachowania społecznego, typowego dla dorosłych w naszej kulturze.

W badaniach tych stwierdzono także, że piętnastoletnich chłopców, którymi zachwycały się dziewczęta, podziwiali również chłopcy. Oznacza to, że chłopcy i dziewczęta mieli podobny pogląd na zalety piętnastoletniego mężczyzny, natomiast piętnastoletnie dziewczęta, którymi zachwycali się chłopcy, mogły być zarówno łubiane, jak i nielubiane bądź też traktowane obojętnie przez przedstawicielki swej własnej płci.

Wśród motywów, jakie chętnie bada się na zwierzętach, występują trzy motywy, których fizjologiczne odpowiedniki trudno ustalić, chociaż działają zupełnie tak, jak gdyby były „popędami” w tym samym sensie, co motywy rozpatrywane powyżej. Są to popędy aktywności, manipulacji i ciekawości. Zwierzę pozbawione sposobności do ruchu będzie starało się zająć jakąś aktywnością ze względu na nią samą (Hill, 1956): małpy, którym dano możność rozbierania mechanicznego urządzenia, robiły to bez żadnej widocznej nagrody poza zaspokojeniem pewnego rodzaju popędu manipulacji (Harlow, Harlow i Meyer, 1950) (ryc. 5-4): można też wykazać, że motywem wielu czynności u zwierząt jest ciekawość (Butler, 1953: Berlyne, 1955).

Receptory i efektory powiązane są za pomocą połączeń nerwowych, czyli tego, co nazywamy „układem nerwowym”. Połączenia te można podzielić na trzy kategorie:

Dzięki tym i innym metodom nasza wiedza o mózgu i jego dzia-' laniu bardzo się rozszerzyła. Chociaż do pełnego zrozumienia budowy i funkcji mózgu jest jeszcze daleko, tajemnicze obszary „białych plam” stopniowo się zmniejszają.

Ostatnio duże zainteresowanie wzbudziło uczenie się „programowane” za pomocą tzw. maszyn uczących: jest to przykład praktycznych konsekwencji eksperymentalnych badań nad uczeniem się. Program stanowi próbę zastosowania tego, co wiemy o zasadniczych właściwościach procesu uczenia się do konkretnych zadań: stosuje się tu technikę, w której zaplanowano starannie każdy etap tego procesu. Później rozpatrzymy szczegółowo, w jaki sposób tego rodzaju programy opierają się na teorii uczenia się, teraz możemy tylko wspomnieć, że zastosowanie ich przyniosło obiecujące rezultaty. Stwierdzono np., że dzieci w szkole podstawowej, które korzystały z programu, maszyny uczącej, nauczyły się czytać o wiele lepiej niż dzieci, które uczono w zwykły sposób (Porter, 1959),