Badany skłonny jest ustalać swój własny cel (poziom aspiracji) – w obrębie zacienionego pola, w którym może doświadczyć sukcesu lub porażki. (Źródło: Hoppe, 1030). wysoko tak, by móc ją także strącić. Nie miałby żadnej satysfakcji, gdyby ustawił ją tak nisko, aby móc przeskoczyć ją za każdym razem. Satysfakcja przychodzi wtedy, gdy udaje mu się przeskoczyć poprzeczkę umieszczoną na nowej, większej wysokości.

Wytwory wyobraźni. Pragnienia człowieka często znajdują swój wyraz w marzeniach na jawie i w innych wytworach fantazji. Próbki takich wytworów można uzyskać różnymi sposobami: mogą to być rysunki bazgrane bezmyślnie na kawałku papieru w czasie posiedzeń, historie opowiadane pod wpływem obrazków, które pokazuje się badanemu, testy polegające napisaniu zakończenia do podanych historyjek itd. Przy omawianiu motywu osiągnięć (s. 222) przekonamy się, że analiza wytworów wyobraźni okazała się płodną metodą.

Przeprowadzano obserwacje nad skutkami ograniczenia ruchów u niemowląt. Indianie z plemienia Hopi mieli zwyczaj przywiązywania swoich niemowląt do deski, którą matka nosiła na plecach. Do dziś dnia niektóre matki nadal stosują ten zwyczaj, podczas gdy inne na skutek kontaktów z kulturą białej Ameryki, zarzuciły go. Aczkolwiek taka deska-kołyska znacznie ogranicza ruchy rąk i nóg niemowlęcia w pierwszych miesiącach jego życia, to jednak dzieci tak noszone zaczynają (przeciętnie) chodzić w tym samym wieku, co dzieci, których nigdy do niej nie przywiązywano (Dennis i Dennis, 1940).

Bodziec, w bardziej ścisłym znaczeniu tego słowa, iest to określone źródło energii, oddziałującej na narząd zmysłu, a reakcja jest to aktywizacja mięśnia lub gruczołu. Zarówno Thorndike, jak i Woodworth, rozszerzyli pojęcie bodźca i reakcji poza ich pierwotne znaczenie, tak że bodziec często oznacza ogólną sytuacię, a reakcja może być złożona z bardzo skomplikowanych ruchów. Problem określenia granicy pojęć „bodziec” i „reakcja” nie został jeszcze w pełni rozwiązany w teorii S-R. Jeśli zastosujemy bardzo szerokie definicje, tak że pojęcie bodźca odnosić się będzie do całej klasy warunków poprzedzających, a pojęcie „reakcji” do całej klasy następstw w postaci ruchów i wytworów zachowania, wówczas psychologia bodźca-reakcji staje sie jedynie psychologią zmiennych niezależnych i zależnych. Oznacza to, że możemy pozostać w granicach ogólnych założeń psychologii S-R, jeśli potrafimy wyraźnie określić (i zmierzyć) warunki poprzedzające zachowanie (zmienne niezależnej, a następnie zbadać wyniki czy zkutki powiązane z tymi warunkami jako ich następstwa tzmienne zależnej. Procesy pośredniczące, które zachodzą między określonymi przyczynami a mierzonymi następstwami, można również badać lub po prostu a nich wnioskować. Psychologia S-R, jeśli spojrzeć na nią w ten sposob. nie iest specyficzną konstrukcją teoretyczną, lecz raczej językiem, którego można używać dla jasnego i komunikatywnego wyrażania informacji psychologicznych iMandler i Kessen, 1959). Punkt widzenia psychologii S-R w powyższym ujęciu jest szeroko rozpowszechniony we współczesnej psychologii amerykańskiej.

Motywy osobiste są szczególnie charakterystyczne dla człowieka i wiążą się z pojęciem jaźni. Chociaż niektórzy teoretycy uważają, że istnieje pojedynczy, dominujący motyw, taki jak samourzeczywistnie- nie, harmonia wewnętrzna, autoekspansja czy poczucie własnej wartości, jednak ten brak zgody na jedno określenie nasuwa myśl, że, być może, istnieje cala grupa motywów osobistych, z których każdy w pewien sposób wiąże się z jaźnią. Dla zobrazowania takich motywów posłużyliśmy się motywem osiągnięć, ponieważ w kulturze amerykańskiej widzenie siebie jako kogoś produktywnego i mającego sukcesy jest jednym z aspektów korzystnego obrazu własnej osoby.

Testy zdolności zaprojektowano w ten sposób, by dawały równe szanse kobietom i mężczyznom. Tak więc testy ogólnych zdolności mięśniowych nie obejmują robót na drutach ani szydełkowania, które dawałyby przewagę kobietom, ani też montowania urządzeń elektrycznych, co zapewniłoby przewagę mężczyznom. Można zastosować odwrotną zasadę, dobierając takie próby, które pozwoliłyby ujawnić właśnie te punkty w naszej kulturze, co do których najprawdopodobniej istnieją różnice pomiędzy mężczyznami a kobietami i w ten sposób dojść do definicji męskości i kobiecości według społecznych kryteriów. Taki test został właśnie opracowany (Terman i Miles, 1936). Włączono do niego te punkty, na które mężczyźni byli skłonni odpowiadać inaczej niż kobiety, a usunięto te, na które mężczyźni i kobiety dawali na ogół takie same odpowiedzi. Tak więc można było ustalić, po zbadaniu jakiejś osoby tym testem, czy odpowiadała ona na pytania przeważnie tak, jak to czynią mężczyźni, czy też tak, jak kobiety. Wynik testu określał zatem męski lub kobiecy charakter zainteresowań danej osoby.

Zależność pomiędzy skłonnością do karania, występującą u matki, a agresją przejawianą przez dziecko w zabawie lalkami. (Źródło: Sears i inni, 1953). Karanie agresji ma również swoje konsekwencje. Rodzice, którzy nadmiernie karzą dziecko, często wywołują u niego coś w rodzaju pragnienia jakiejś formy rewanżu. Przejawia się to wyraźnie w zabawie dzieci lalkami. Dzieci podzielono na grupy według skłonności do karania występującej u ich matek (ryc. 5-9). Im bardziej matka była skłonna do karania, tym więcej można było zaobserwować agresywnych aktów w zabawie lalkami.

Wzrost czasu ssania palca występuje u niemowląt karmionych piersią, natomiast nie występuje u karmionych z kubka lub butelki, W każdej grupie obserwowano dwadzieścia niemowląt. (Źródło: Davis, Sears, Miller i Erodbeck, 1948)

Aczkolwiek pęd do zakładania laboratoriów, jak również problematyka, którą się początkowo zajmowano, przyszły przede wszystkim z Niemiec, a zwłaszcza od Wundta, wkrótce dały się odczuć i inne wpływy.

W miarę dojrzewania organizmu mniej ćwiczeń potrzeba do osiągnięcia danego poziomu sprawności. Z wielu eksperymentów wynika, że starsze dzieci wynoszą więcej niż młodsze z tej samej ilości ćwiczeń. Dojrzewanie stwarza więc pewną gotowość do specyficznych rodzajów uczenia się. Powyższe uogólnienie stosuje się tylko do okresu wzrostu: po osiągnięciu stanu dojrzałości może się nawet rozpocząć spadek tempa uczenia się.

To, co zwykle określamy smakiem potrawy, jest wynikiem kombinacji nie tylko podstawowych wrażeń smakowych, ale także zapachu, temperatury, zmysłu dotyku policzków. Trudno opisać smak jajek, mleka, pieczonego steku w czterech podstawowych kategoriach smakowych. Często nieświadomie wiążemy ze smakiem mleka jego chłód, a ze smakiem steku jego ciepło.

Zanim zajmiemy się rozwojem niemowlęcia ludzkiego, musimy najpierw zastanowić się nad pewnymi aspektami wzrastania i rozwoju, stosującymi się również do innych organizmów. Przy wyjaśnianiu, w jaki sposób zachowanie jakiegoś organizmu upodabnia się do zachowania innych osobników danego gatunku, będziemy się opierać na dwóch głównych zasadach – dojrzewania i uczenia się. Bez uzasadniania przyjmiemy jeszcze trzecią zasadę – zasadę dziedziczności – i powrócimy do niej później (w rozdziale 15).