Problemy dotyczące skutków braku poczucia bezpieczeństwa

Badania nad skutkami braku poczucia bezpieczeństwa w niemowlęctwie nie przynoszą rezultatów, które przewidywałaby jakaś prosta teoria. Orlansky (1949), Slotkin (1952), Stone (1954) i Yarrow (1961) dokonali przeglądu tych nieco sprzecznych materiałów dowodowych.

Gdyby dysponować jedynie wynikami z Kansas City (linia ciągła), byłby wówczas usprawiedliwiony wniosek, że mniej zaburzeń emocjonalnych występuje po bardzo wczesnym odstawieniu od piersi: gdyby znać tylko dane dla różnych kultur (linia przerywana), doszło by się do przeciwnego wniosku. Wykres ten wskazuje na doniosłość rozporządzania pełnym zakresem informacji. (Źródło: Whiting, 1954).

Whiting (1954) zwrócił uwagę na doniosły problem z punktu widzenia metodycznego. Wykazał on, że można pogodzić ze sobą sprzeczne rezultaty otrzymane dla próbki dzieci z Kansas City i dla próbki materiałów zaczerpniętych ze wspomnianych poprzednio rejestrów, dotyczących dzieci z różnych kultur. W obu badaniach sprawdzano hipotezę, że wczesne odłączenie od piersi powoduje zaburzenia emocjonalne w późniejszym dzieciństwie. Badanie w Kansas City (Sears i Wise, 1950) wykazało, że późne odłączenie od piersi wiąże się z zaburzeniami emocjonalnymi, podczas gdy z badania obejmującego różne kultury wynikało, że zaburzenia te występują w związku z wczesnym odłączeniem od piersi. Jednakże gdy Whiting przedstawił rezultaty obu badań na wspólnym wykresie (ryc. 3-9), stało się jasne, że późne odłączenie od piersi w próbce z Kansas City było w istocie wczesnym odłączeniem w przypadku badania przekrojowego. Gdy wyniki obu badań przedstawiono na skali, okazały się one możliwe do pogodzenia. Płynie stąd nauka, że musimy znać cały zakres wpływów, zanim będziemy mogli zaufać naszym interpretacjom.

Rozwój jest procesem ciągłym. Niezależnie od tego, czy najwcześniejsze miesiące życia mają szczególne znaczenie, czy też nie, nie możemy lekceważyć procesów uspołeczniania, które trwają przez cale dzieciństwo i młodość. Wzrastanie i rozwój mają wiele aspektów. Rozpatrzmy tu tylko kilka z nich, mających istotne znaczenie dla zrozumienia, w jaki sposób dziecko staje się określoną osobowością oddziałującą na inne osoby ze swego społecznego otoczenia i podlegającą ich oddziaływaniu.