Category Psychologia

Behawioryści przeprowadzili wiele eksperymentalnych badań nad zwierzętami. W tym eksperymencie szczur uczy się w labiryncie w kształcie litery „Y” (powyżej) układu ruchów. Po wykonaniu zadania otrzymuje nagrodę w postaci pokarmu dostarczanego przez mechanizm, który znajduje się przy końcu ramienia „Y”. Labirynt jest połączony elektronicznie z pomieszczeniem eksperymentatora (poniżej), gdzie zachowanie szczura jest automatycznie rejestrowane. Zastosowanie nowoczesnego automatycznego wyposażenia pozwala na uzyskiwanie w takich badaniach ogromnej ilości danych. (Źródło: D’Amato i Jagoda, 1960).

W poprzednim rozdziale pokazaliśmy, jak percepcja jest uzależniona od sposobu, w jaki mózg interpretuje wrażenia zarejestrowane przez nasze zmysły. Dzięki temu będziemy mogli zrozumieć proces uczenia się, który polega na różnych sposobach modyfikacji naszych reakcji na oddziałujące na nas bodźce.

Jeśli przebadamy to samo dziecko dwukrotnie za pomocą tego samego testu po wystarczająco długim czasie, by zapomniało zawarte w nim pytania, to okaże się, że wyniki poprawiają się w miarę dorastania. Z pewnością dziecko uzyska lepszy wynik w wieku lat ośmiu niż w wieku czterech lat.

Rozpowszechniony jest pogląd, że w wieku dorastania chłopcy i dziewczęta przechodzą „okres niezgrabności”. Taka niezgrabność mogłaby istotnie wynikać z nierównomiernego rozwoju fizycznego, opisanego powyżej, lecz ten „okres niezgrabności” jest do pewnego stopnia raczej złudzeniem niż faktem.

Uważa się, że dzieci wykazują inne upodobania smakowe niż dorośli. Większość niemowląt przychylnie reaguje na potrawy o smaku słodkim, negatywnie zaś na gorzkie, kwaśne i słone. We wczesnych latach szkolnych dzieci rozwijają indywidualne upodobania smakowe. Wiele wykazuje skłonność do potraw słonych i gorzkich, inne lubią słodkie potrawy. Wszyscy jesteśmy bardziej czuli na wrażenia smakowe w dzieciństwie. Dlatego powinniśmy poznawać wiele smaków sezonowych i egzotycznych przed okresem dojrzewania. Jakkolwiek fizjologiczne u swych podstaw, uczenie takie odgrywa ważną rolę w kształtowaniu upodobań i nawyków smakowych. Uczymy się, jak „kultywować smak” wielu potraw. Rzadko kto polubi smak piwa lub oliwek od pierwszego razu, należy raczej kultywować te wrażenia smakowe poprzez powtarzane doświadczenia.

Celem tej książki jest pokazanie, w jaki sposób psychologia rozwijała się w ostatnim, względnie krótkim okresie, kiedy to zaistniała jako niezależna nauka, oraz wprowadzenie czytelnika w nowsze zagadnienia, na których skupia się zainteresowanie współczesnych psychologów. Będzie również pomocna dla studentów rozpoczynających studia na kierunkach socjologicznych i pedagogicznych. Wypada jednak zaznaczyć, że żadne opracowanie o tak ogólnym charakterze nie obejmie wszystkich problemów danej dziedziny. Warto więc, by osoby bardziej zainteresowane psychologią poszerzały potem swoją wiedzę, korzystając z bardziej szczegółowych opracowań.

Reakcje na ciepło i zimno nie są biegunami tego samego wrażenia, lecz są odrębnymi wrażeniami. Oddzielne zakończenia nerwowe przenoszą z powierzchni skóry informacje o cieple i o zimnie. Można to zaobserwować przy sporządzaniu map receptorów dla czucia ciepła i zimna poprzez dotykanie skóry ciepłymi i zimnymi igłami.

Niegdyś sądzono, że aby powstała nauka, wystarczy po prostu gromadzić fakty, a uogólnienia wyciągać z tych faktów' w drodze indukcji. Niewielu ludzi wyznaje dzisiaj ten naiwny pogląd. Często jest rzeczą bardzo korzystną dla rozwoju nauki, gdy poszukiwanie faktów odbywa się według wskazań teorii i gdy modyfikuje się lub rozszerza owe teorie tak, by objęły wszystkie nowo odkryte fakty.

Dla wielu ludzi słowo „nawyk” ma negatywny wydźwięk. Częściej oznacza ono zachowanie szkodliwe niż użyteczne. Większość z nas skupia się raczej na eliminowaniu złych nawyków niż na kształtowaniu dobrych. Istnieje w psychologii kilka ważnych reguł dotyczących przełamywania mimowolnych nawyków i formowania nowych. Wszystkie opierają się na prawach i zasadach uczenia się omawianych w niniejszym rozdziale.

W dziewiętnastym stuleciu, zanim powstała właściwa psychologia eksperymentalna, dwie teorie psychiki rywalizowały ze sobą o poparcie psychologów. Jedna z nich znana była jako psychologia władz duszy. Według tej teorii dusza (rozumiana jako psychika) ma kilka głównych władz, takich jak myślenie, odczuwanie i wolę – które rządzą odpowiednimi czynnościami. Te z kolei dzielą się na parę tuzinów władz niższego rzędu, tak że pamiętamy dzięki władzy pamięci, wyobrażamy sobie coś dzięki władzy wyobraźni i tak dalej. Właśnie psychologia władz duszy zachęciła dziewiętnastowiecznych frenologów, jak np. Galla, do prób zlokalizowania poszczególnych władz w określonych częściach mózgu. Doktryna ta nie zadowalała jednak bardziej krytycznie nastawionych uczonych, ponieważ nie tłumaczyła nic, lecz jedynie klasyfikowała zjawiska psychiczne

Chociaż neurony nie dzielą się i nie regenerują jak inne komórki, po uszkodzeniu łatwo wytwarzają nowe aksony i dendryty, a te nowe części mogą także w jakiś sposób tworzyć odpowiednie połączenia z receptorami, efektorami lub innymi neuronami. Nie jest więc nieusprawiedliwione przypuszczenie, że mogą powstawać pewne twory, ściślej wiążące ze sobą te neurony, które wielokrotnie wspólnie wyładowywały się. Mogą to być ameboidalne zmiany w ciele komórkowym lub nowe wypustki neuronu. Pogląd ten nie jest obecnie tak popularny, jak niegdyś, lecz nadal uważa się go za prawdopodobny (Hebb, 1958, s. 147).

Motywy działają jako bodźce nakłaniające uczącego się do aktywności. Uruchamiają i utrzymują aktywność uczącego się. Które motywy będą skuteczne w danym przypadku, zależy od gatunku, płci, wieku, inteligencji, zainteresowań i osobowości uczącego się. Dziewięcioletni chłopiec uczy się zasad baseballu chętniej niż zasad gramatyki.