Niestety, nie zawsze jest możliwe zaaranżowanie w pełni kontrolowanego eksperymentu w celu ustalenia psychologicznych efektów i ich przyczyn. Psychologowie często muszą – chcąc zdobyć wiedzę o określonych aspektach natury ludzkiej – opierać się na obserwacji. Weźmy na przykład kwestię prześledzenia rozwoju umysłowego i zachowania jednostki od chwili poczęcia do dojrzałości. Proces ten wiąże się z wieloma skomplikowanymi zagadnieniami, dotyczącymi wpływu dziedziczności i środowiska oraz warunków optymalnego rozwoju, a także czynników wywołujących zaburzenia poczytalności i przestępczość. Niektóre z tych problemów można rozwiązać na drodze eksperymentu. Można posłużyć się testami i metodami laboratoryjnymi, by zmierzyć poziom rozwoju osiągnięty w danym wieku, a także by określić krzywą wzrostu. Jednakże chcąc przeprowadzić naprawdę rozstrzygający eksperyment dotyczący rozwoju umysłowego, należałoby całkowicie kontrolować warunki życia i dorastania dużej grupy dzieci. Konieczne byłoby także poddanie połowy badanych dzieci wpływom warunków, które – w myśl naszego założenia – są niekorzystne.
Psychologowie korzystają zatem z metody obserwacji, która stanowi substytut eksperymentu. Nie ma konieczności ani możliwości, by odnotowywać wszystko. Potrzeba jedynie zapisu zdarzeń koniecznych do tego, by potwierdzić lub zanegować hipotezę, którą sprawdzamy.
Inną z kolei formą obserwacji jest metoda zwana historią przypadku. Psycholog zbiera dane dotyczące przeszłych doświadczeń określonej osoby po to, by lepiej zrozumieć jej zachowanie. Dzięki porównaniu wielu historii przypadków, związanych z osobami o podobnych objawach, można często wykryć pewne schematy przyczynowo-skutkowe.
Leave a reply