Przeprowadzono wiele badań nad dominacją u zwierząt. Kury domowe ustanawiają tzw. „hierarchię dziobania”, tak że jedna z kur ma prawo dziobać większość innych. Kury niższe rangą mają prawo dziobania kur stojących jeszcze niżej, a kura znajdująca się w tej hierarchii najniżej może być dziobana przez wszystkie pozostałe (Schjelderup- -Ebbe, 1935). Podawanie hormonów męskich podnosi pozycję tych ostatnich, stają się one bowiem bardziej agresywne. Skoro raz zdobędą sobie nową pozycję, utrzymują ją nawet wtedy, gdy przestanie się im dostarczać hormonów (Allee, Collias i Lutherman, 1939). Jak widać, wzajemna gra między hormonami a nabytymi motywami odbywa się nawet na wiejskim podwórku.

Instrukcja (np. „dodaj”), otrzymana w formie bodźca słuchowego, pobudza A, które pobudza B. Aby przeprowadzić operację dodawania, B musi pobudzić inne drogi, takie jak C, lecz jednocześnie pobudza ono ponownie A: zatem gdy inne bodźce (na przykład podane konkretne liczby) wejdą innymi drogami, trwająca ciągle w A i B aktywność ułatwi operację dodawania, przypuszczalnie za pośrednictwem dróg takich, jak C. Najistotniejsze jest to, że aktywność w zamkniętym obwodzie trwa jeszcze długo po otrzymaniu polecenia dodawania. (Źródło: Ilebb, 1958, s. 55).

Gdy jednostka wie, czego chce, zdaje sobie sprawę z wysiłku, który będzie potrzebny do przezwyciężenia przeszkód, i wie, jakiej satysfakcji dostarczy stan końcowy: wówczas może wyrazić swoją postawę w ten sposób: „jeśli napotkam przeszkody, jestem gotów stawić im czoło” Takie zachowanie jest wyraźnie celowe, gdyż zamiar jest realizowany zgodnie z wytyczonym celem. Człowiek, który wstępuje na wyższą uczelnię, by kształcić się na inżyniera, wie na ogół, czym jest zawód inżyniera i jakie przedmioty musi opanować, aby osiągnąć swój cel. Może on uważać matematykę za przeszkodę, którą trzeba pokonać, lecz podejmuje to ryzyko.

A. Komora wyjściowa: B. Naelektryzowana krata stanowiąca drogę do C i do D, tj. do komory zawierającej przynętę. Naciśnięcie platformy E otwiera drzwiczki (d3), co daje dostęp do przynęty w komorze D. Inne drzwiczki (d, i d3) otwiera się ręcznie. (Źródło: Warden, 1931).

Okres pubertalny określa się według zwiększonego tempa wzrostu wysokości ciała. Dane dotyczą jednej osoby. (Źródło: Stolz i Stolz, 1951). Wiele aspektów rozwoju w okresie dorastania skłaniało badaczy do poszukiwania ' punktów odniesienia, które pozwoliłyby możliwie precyzyjnie określać jego fazy. Obecnie na ogół wszyscy zgadzają się, że punktem tego rodzaju może być okres maksymalnego fizycznego wzrostu (np. pod względem wysokości ciała). Stwierdzono, że u dziew-

W sumie wydaje się, że silna motywacja osiągnięć u dorosłych wiąże się z surowością treningu samodzielności w dzieciństwie. U dziecka, które wcześnie jest zmuszane, by samo dawało sobie radę, rozwija się silna motywacja w kierunku dokonania czegoś.

Wbrew początkowym oczekiwaniom, dzieci chowane pod najtroskliwszą opieką (karmione w niemowlęctwie według ich własnych wymagań) wykazywały zachowanie mniej zależne niż dzieci karmione według ścisłego rozkładu. Widocznie frustracja pokarmowa jest tą zmienną, która powoduje późniejsze zależne zachowanie, jeśli uważać zarówno bezwzględne odstawienie od piersi, jak i karmienie według sztywnego rozkładu za czynniki wywołujące frustrację {Sears i inni, 1953, 1957).

Słowa „instynkt” stosowano dawniej dla wytłumaczenia takiego zachowania, które obecnie rozważa się przy użyciu pojęcia „dojrzewanie”. Instynktem nazywano niewyuczone, złożone, ukierunkowane na cel zachowanie, charakterystyczne dla danego gatunku, takie jak budowanie gniazd u ptaków lub skomplikowane zachowanie pszczół w roju. Słowo to stosowano również często w odniesieniu do zachowania ludzkiego. Miłość macierzyńska stanowiła przykład instynktu rodzicielskiego, wojny – instynktu agresywnego, różne formy społecznego zachowania się – instynktu stadnego.

– 1. Okolica ruchowa. Okolica ruchowa leży przed samą bruzdą Rolanda, przy czym lewa jej strona reprezentuje prawą połowę ciała a prawa – lewą. Drażnienie prądem poszczególnych punktów okolicy ruchowej powoduje ruchy kończyn, a uszkodzenie tych miejsc wywołuje porażenie tychże samych kończyn. W okolicy ruchowej ciało jest reprezentowane niejako „do góry nogami”. Ruchami palców stopy rządzi część pola położona blisko wierzchołka głowy, a ruchami ust i języka – część położona z boku mózgu, blisko dolnej granicy tej okolicy (ryc. 2-14). Ruchy po prawej stronie ciała powstają przy drażnieniu okolicy ruchowej lewej półkuli, ruchy po lewej stronie – przy drażnieniu prawej półkuli.

Gdy mięsień się kurczy, wywołuje zwykle ruch w stawie jak przy chodzeniu lub podnoszeniu. Mięsień może także kurczyć się nawet wtedy, gdy dany staw jest unieruchomiony. Kiedy organizm znajduje się w stanie czuwania, choćby nawet pozostawał w zupełnym spokoju, mięśnie są bombardowane przez nieregularne salwy impulsów nerwowych, które utrzymują normalną wielkość ich skurczu, zwaną napięciem, czyli tonusem mięśniowym. Tonus mięśniowy zmienia się w zależności od stanu jednostki: energiczna, wysportowana osoba będzie miała raczej wysoki tonus, osoba zmęczona i apatyczna – niski. Jeśli tonus zbyt się obniży, człowiek przewraca się, jak przy omdleniu, gdy tonus jest zbyt wysoki, występują zaburzenia w ruchach, jak w chorobie zwanej porażeniem spastycznym. Porażenie spastyczne, w którym tonus mięśniowy jest tak wysoki, że wykonanie płynnego ruchu jest niemożliwe, nierzadko powstaje na skutek urazów przy urodzeniu.

Cykl receptywności płciowej u samic, zwany cyklem estral- nym, świadczy o wpływie hormonów płciowych na popęd płciowy. Cykl estralny u szczura trwa od czterech do pięciu dni. Co czwarty lub piąty dzień dojrzała samica szczura znajduje się w stanie receptywności zwanym e s t r u s lub bardziej potocznie rują.

Jeszcze trudniejszy problem powstaje wtedy, gdy wnioskujemy o obecności procesów nieświadomych. Terminu tego zazwyczaj nie stosuje się w odniesieniu do takich nieświadomych procesów, jak krążenie krwi lub odruchowe zwężanie się źrenicy. Przez procesy nieświadome rozumiemy raczej procesy podobne do świadomych, takich jak pragnienia lub obawy, lecz nieuświadamia- ne przez podmiot je doznający, tj. takie, których nie może on opisać jak w przykładzie z kadetem lotnictwa (s. 20). Czy wnioskowanie o istnieniu takich procesów może być uzasadnione, czy można je za-