Monthly Archives Październik 2015

Stosunki pomiędzy dziećmi w rodzinie mogą wywrzeć trwały wpływ na osobowość. W pewnym studium nad rolami osobowościowymi w wielu rodzinach wyodrębniono osiem różnych ról, z których trzy wykazywały pewną zależność od kolejności urodzeń. Były to następujące role: (1) dziecko odpowiedzialne (często pierworodne), (2) dziecko towarzyskie, łubiane (często drugie z kolei) oraz (3) dziecko rozpieszczone (często najmłodsze). Inne role, które w wieloosobowej rodzinie kształtowały osobowość, były następujące: (4) lekkoduch, wysoko ceniący aktywmość towarzyską, (5) dziecko pilne, (6) dziecko izolowane myślące o swych własnych sprawach, (7) dziecko nieodpowiedzialne oraz (8) dziecko chorowite (Bossard i Bali, 1955).

Różnym grupom badanym oferowano różne nagrody za rozwiązanie zadań arytmetycznych. Bez wzglądu na wielkość przynęty wyniki były najwyższe przy szansach sukcesu wynoszącego 50 :50, gdy indywidualny wysiłek zdawał się mieć największy wpływ na rezultaty.

Prymitywne społeczeństwa tłumaczą sobie choroby na wiele sposobów. opanowaniem przez złe duchy, karą za pogwałcenie tabu, zatruciem przez niewidzialne oszczepy wroga, zatrutym pożywieniem, Badacze klasyfikowali kultury według interpretacji, która przeważała w danej kulturze.

Pomiędzy zbyt słabym pobudzeniem, które nie pozwala osiągnąć normalnego poziomu funkcjonowania organizmu ludzkiego, a czynnikami stressowymi, które wywołują choroby i wyczerpanie, leży szeroki zakres warunków umożliwiających normalne funkcjonowanie tego organizmu. Człowiek może prowadzić aktywny lub siedzący tryb życia i w obu przypadkach być zdrowy.

W czasie II wojny światowej w okresie nalotów na Anglię, gdy wiele małych dzieci zostało oddzielonych od rodziców, przeprowadzono szereg badań nad skutkami takiej rozłąki. Dzieci, których rodzice żyli i znajdowali się na miejscu, były często wysyłane do domów dziecka ze stałą opieką, a to ze względu na warunki, w których musieli żyć rodzice spędzający na przykład noce w zatłoczonych podziemnych schronach.

Obecnie przechodzimy od dojrzewania, a więc od regulacji rozwoju przez wewnętrzne czynniki organizmu, do procesu uspołeczniania, gdzie czynniki regulujące pozostają na zewnątrz w stosunku do niemowlęcia i są charakterystyczne dla kultury, w której się ono urodziło. Różne narody stosują wobec dzieci różne praktyki wychowawcze, a nawet w naszym własnym kraju wiele grup społecznych w różny sposób wychowuje swoje dzieci. Chcemy ukazać w miarę możliwości, jak te praktyki kształtują osobowość dziecka i jak przygotowują je do życia w społeczeństwie innych ludzi Wpływy kulturowe działają na człowieka od chwili jego urodzenia – od pierwszego dnia życia zaczynamy dziecko cywilizować.

Stwierdzono, że czynniki psychologiczne związane z karmieniem mogą być równie ważne, jak pokarm dla zadowolenia i spokoju niemowlęcia. Jest rzeczą całkiem możliwą, że czynniki te przynoszą zadowolenie niezależnie od pokarmu, tj. że w kontakcie cielesnym między niemowlęciem a matką jest coś uspokajającego, co nie ma nic wspólnego z faktem, że matka jest źródłem pożywienia. Pewne eksperymenty nad zwierzętami stanowią silne poparcie dla tego przypuszczenia.

Zmodyfikowany test „zgadnij kto to?” składał się ze zdań opisujących wybrane rodzaje zachowania. Każde dziecko wpisywało nazwiska jednego lub więcej kolegów z tej samej klasy, którzy jego zdaniem pasowali do tego opisu. Np. skłonność do niespokojnego i spokojnego zachowania przedstawiono w sposób następujący:

Suchość w ustach i gardle przyczynia się do powstania pragnienia. Gdy błony śluzowe są względnie suche, mamy wówczas świadomość tego, że jesteśmy spragnieni. Pożądanie wody można jedynie w części zaspokoić przez złagodzenie wrażenia suchości w ustach, co osiągano, pobudzając ślinienie żuciem gumy, zwilżając usta lub znieczulając skórę ust ,i gardła. Jak skurcze żołądka stanowią tylko jeden komponent popędu głodu, tak samo suchość w ustach i gardle jest tylko jednym z komponentów popędu pragnienia. Eksperymenty na psach potwierdzają fakt, że nie sama tylko suchość w gardle, lecz i potrzeby organizmu regulują ilość wypijanej wody.

Nerwy odśrodkowe, biegnące od ośrodkowego układu nerwowego do mechanizmów reagujących (efektorów), można podzielić na dwie grupy: nerwy biegnące do mięśni prążkowanych oraz nerwy biegnące do mięśni gładkich i gruczołów. Nerwy, idące do mięśni prążkowanych, zalicza się zwykłe do ośrodkowego układu nerwowego, podczas gdy nerwy idące do mięśni gładkich i gruczołów grupuje się razem jako tworzące autonomiczny (wegetatywny) układ nerwowy. Anatomiczną podstawę tego rozróżnienia stanowi fakt, że włókna nerwowe układu autonomicznego w drodze do mięśnia lub gruczołu mają zawsze połączenie z innym neuronem (tj. synapsę) na zewnątrz mózgu lub rdzenia kręgowego, podczas gdy w nerwach biegnących do mięśni prążkowanych nie występują takie zewnętrzne synapsy. Autonomiczny układ nerwowy zawdzięcza swoją nazwę temu, że reguluje wiele procesów „autonomicznych”, czyli „samoregulujących się”, takich jak trawienie czy krążenie krwi, które zachodzą nawet we śnie lub w omdleniu.

Jeśli odwrócić zainteresowanie od popędowego aspektu teorii po- trzeby-popędu-przynęty, a zamiast tego zwrócić uwagę na przynętę (oraz inne okoliczności pobudzające), można wówczas wytłumaczyć motywowane zachowanie, nie odwołując się do aktywizującej roli popędu. Ten punkt widzenia rozwijał się stopniowo – od stanowiska, że jeśli motywowane zachowanie powtarza się, popęd stopniowo „uzewnętrznia się” i przynęta przybiera właściwości popędu (Anderson, 1941) – poprzez koncepcję, że przynęta spełnia rolę nieco podobną do popędu, czy to zwielokrotniając jego efektywność (Hull, 1952), czy też zlewając się z nim, jak gdyby była jego składnikiem (Spcnce, 1956) – aż do stanowiska, że pojęcie ogólnego popędu jako siły napędowej jest zbędne (Estes, 1958).

Wydaje się rzeczą zrozumiałą, że skoro pięcioletnim chłopcom pozwala się być bardziej agresywnymi niż dziewczętom, to w wieku lat dwunastu bardziej niż dwunastoletnie dziewczęta pochwalają oni agresywne zachowanie, a własna agresywność wywołuje u nich mniejszy lęk. Okazało się jednak, że lęk związany z własną agresywnością był u dwunastoletnich dziewcząt inaczej uzależniony od metod wychowawczych, stosowanych wobec nich przed piątym rokiem życia niż u dwunastoletnich chłopców. Na przykład im wyższy był wskaźnik samokontroli pięcioletniej dziewczynki, tym większy był jej lęk przed własną agresją w wieku lat dwunastu: tymczasem u chłopców, im wyższa była samokontrola w wieku lat pięciu, tym mniej obawiali się swojej agresji w wieku lat dwunastu. Wygląda to nieco paradoksalnie, jeśli nie weźmie się pod uwagę innych zależności. Autor tego studium, stosując analizę uwzględniającą szereg zależności pomiędzy danymi z piątego i dwunastego roku życia, dochodzi do wniosku, że lęk przed własną agresją ma odmienną historię u chłopców i dziewcząt, który to fakt tłumaczy takie pozornie paradoksalne zależności jak przytoczona powyżej. Sądzi on, że w przypadku chłopców rezultaty te są w zgodzie ze skomplikowanym charakterem procesu uspołeczniania, w którym chłopiec uczy się dostosowywać do norm społecznych, ograniczać swoją -agresywność do dopuszczalnego poziomu i nie przejmować się nią. U dziewczynki natomiast nawet pomniejsze akty agresji są uważane za ,,niekobieee”, tak że jeśli początkowo wolno jej postępować podobnie jak chłopcu, to później jej lęk związany z agresją wzrasta. Zatem w rodzinie, która zezwala na agresję u pięcioletnich dzieci, u dziewczynki dwunastoletniej rozwinie się silniejszy lęk przed własną agresywnością, podczas gdy lęk ten u dwunastoletniego chłopca będzie słabszy (Sears, 1961) 6.