Category Psychologia

Jak widzieliśmy, regularny rozwój organizmu rozpoczyna się na długo przed urodzeniem. Przebieg rozwoju płodowego regulują własne tkanki nowego organizmu, aczkolwiek normalny rozwój wymaga ciągłej ochrony i pokarmu, których dostarcza ciało matki. Niemowlęta urodzone przedwcześnie mogą stanowić dowód na to, że synchronizacja rozwoju jest regulowana wewnętrznie: utrzymywane przy życiu w inkubatorze, który naśladuje środowisko wewnątrzmaciczne, rozwijają się prawie w takim samym tempie, jak dzieci pozostające w macicy przez normalny okres ciąży.

We wczesnych stadiach rozwoju jakiejś nauki niezbędne jest zbadanie terenu, zaznajomienie się z zależnościami, które później staną się przedmiotem bardziej precyzyjnych badań. Staranna obserwacja zachowania zwierząt i ludzi (włączając tu obserwacje naszych własnych świadomych procesów) jest punktem wyjścia dla psychologii. Badania nad gibbonami w ich naturalnym środowisku w Syjamie mogą dostarczyć takich wiadomości o ich organizacji społecznej, które pomogą nam wyznaczyć kierunek naszych badań laboratoryjnych. Badania nad pierwotnymi plemionami pozwalają dostrzec wiele odmian instytucji ludzkich, które uszlyby naszej uwadze, gdybyśmy ograniczyli badania do własnego społeczeństwa. Obserwacja kotki opiekującej się swymi kociakami mówi nam coś o wrodzonym zachowaniu zwierząt. Filmy o nowo narodzonym dziecku zwracają uwagę na pewne szczegóły złożonych form ruchowych, które występują zaraz po urodzeniu. Takie obserwacje naturalnych zjawisk stopniowo przekształcają się w badania eksperymentalne, kiedy stosując kontrolę laboratoryjną normalizujemy warunki obserwacji (ryc. 1-4).

Istnieją dowody, że brak opieki matczynej czasami nawet osłabia dziecko fizycznie i opóźnia jego rozwój. Chociaż dziecko je, nie przybywa mu na wadze, wydaje się apatyczne i ospałe. Stan ten znany jest jako choroba sieroca. W tych przypadkach niektóre szpitale zalecają, aby więcej zajmowano się i opiekowano dzieckiem, co często przynosi zbawienne rezultaty.

Klasyfikacja dyspozycji motywacyjnych i motywów powstałych na podłożu tych dyspozycji służy przede wszystkim do przypomnienia o złożoności motywacji. Nie powinno się tej klasyfikacji uważać za ostateczną ani pozwolić, aby odciągała naszą uwagę od subtelnych współzależności, równoważności i zamienności zachodzących między motywami.

Lata dorastania przechodzą niepostrzeżenie w wiek dojrzały. Zmiany fizyczne okresu dorastania mogą zachodzić jeszcze w dwudziestym roku życia lub później, aczkolwiek najbardziej wyraźne zmiany miały miejsce wcześniej. Nadal występują trudności związane z psychologicznym przystosowaniem, ponieważ w naszej kulturze pierwsze lata wieku dojrzałego to okres silnej rywalizacji.

Ta chelbia ma również na dolnej powierzchni rozproszoną sieć nerwową, lecz na rysunku nie zostało to pokazane. Pierścień nerwowy zapewnia integrację ruchu będącego reakcją na impulsy dochodzące z wrażliwych macek. Ruch pływania (pul- sacje całego ciała) może być wywołany przez bodziec przyłożony do pojedynczej macki. (Źródło: Herrick ,,Neurological foundations of animal behavior’’ 1924, s. 93). dopóki nowa tkanka, która wyrosła na miejsce odciętej, nie wytworzyła impulsów antagonistycznych. Przy okazji zaobserwowano, że mięsień zmęczył się dużo wcześniej niż sieć nerwowa.

Wykres przedstawia zależność miedzy wewnętrzną temperaturą głowy a wydzielaniem ciepia za pomocą pocenia się. Termoparę, pozwalającą dokładnie mierzyć temperaturę, umieszczono na bębenku ucha, aby znajdowała się blisko podwzgórza. Ilość utraconego ciepła mierzono za pomocą kalorymetru, w którym badany pracował i odpoczywał. (Źródło: Benzinger, 1961),

Mniej więcej w tym samym czasie, kiedy Watson propagował w Ameryce behawioryzm, w Niemczech pojawił się nowy kierunek występujący pod nazwą psychologii postaci. Niemiecki wyraz Gestalt. (postać) oznacza czasem row- nież formę lub konfigurację, a psychologia postaci zaprezentowana przez Maksa Wertheimera w 1912 r. interesowała się sposobem organizacji procesów psychicznych. Kierunek ten wiąże się przede wszystkim z nazwiskami Wertheimera i jego współpracowników, Kurta Koffki (1886-1941) i Wolfganga Kohlera (ur. 1887): wszyscy oni wyemigrowali .do Ameryki, Wpływową odmianę psychologii postaci stworzył Kurt Lewin (1890-1947), Jego teoria pola kładzie większy nacisk niż inne odmiany psychologii postaci na motywację i psychologię społeczną.

Dziecko musi ustalić swoje miejsce w społeczeństwie otaczających go ludzi i ostatecznie zająć to miejsce jako mężczyzna lub kobieta. Bardzo istotne znaczenie dla tego procesu mają członkowie jego własnej rodziny: matka, ojciec, bracia i siostry.

Dziecko urodzone w kulturze, w której używa się języka angielskiego, unika wprawdzie wielu trudności, ponieważ w języku tym występuje stosunkowo niewiele zmian w formach wyrazów, takich jak odmiany spotykane w językach fleksyjnych, musi się ono jednak nauczyć mówić poprawnie, tak samo jak musi się nauczyć poprawnie jeść. Ma trudności z nieregularnymi formami gramatycznymi i ze słowami grzecznościowymi, takimi jak please (proszę) i thank you (dziękuję), których nie zawsze używa się w tym samym sensie. Dziecko używa tych zwrotów, gdy chce się dostosować do wymagań społecznych, lecz może także odmówić ich używania, gdy pragnie się przeciwstawić. Stają się one dla niego jednym ze sposobów wypróbowywania własnej mocy. Są także słowa zakazane: niektóre z nich dziecko może używać w ścisłym gronie rodzinnym, niektórych nie wolno mu używać w ogóle – nawet jeśli ojciec lub matka czynią to czasami w chwilach wzburzenia. Tak więc dziecko poznaje pewne zakazy, społeczne tabu. Ucząc się wyrażać właściwie, uczy się ono zarazem zwyczajów swej kultury.

Gdy rozporządzamy wielką liczbą danych, metoda korelacji jest często najlepszym ze znanych sposobów wykrywania zależności. Gdy znamy np. wykazy ocen, które studenci wstępujący na wyższe studia uzyskiwali w szkole średniej, dobrym sposobem uchwycenia zależności pomiędzy ocenami w szkole średniej i wyższej jest skorelowanie ich, tj. stwierdzenie, czy tym, którym szło dobrze w szkole średniej, powodzi się równie dobrze w szkole wyższej i na odwrót.

Posłużymy się tu przykładem. Załóżmy, że badamy, jak szympans wydobywa kij leżący poza klatką, aby go użyć do przyciągnięcia banana. Możemy przede wszystkim ustalić, cży ma on doświadczenie w posługiwaniu się kijami jako narzędziami. Jeśli rzeczywiście miał już kiedyś tego rodzaju doświadczenia, wykona to zadanie lepiej. W tym przypadku przyjęliśmy podejście rozwojowe, to jest, wyjaśnialiśmy teraźniejszość w kategoriach wcześniejszego zachowania. Różnica w wyjaśnianiu zależy od sposobu postawienia problemu. Możemy np. stwierdzić, że jeśli kij jest po tej sampj stronie klatki co banan, szympans użyje kija jako narzędzia o wiele szybciej niż wtedy, gdy kij jest z drugiej strony, chociażby był on równie dostępny, jak poprzednio. W tym przypadku zainteresowały nas te aspekty zachowania szympansa przy rozwiązywaniu problemu, które wiązały się z aktualną sytuacją.